„Heimspeki endurreisnartímans“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Cessator (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Cessator (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
{{Heimspekisaga}}
'''Heimspeki endurreisnartímans''' er tímabili í sögu [[Evrópa|evrópskrar]] [[heimspeki]] sem tekur við af [[miðaldaheimspeki]] og lýkur við upphaf [[nýaldarheimspeki]].<ref>Prýðilegt yfirlit yfir heimspeki endurreisnartímans er að finna í Copenhaver (1992). Schmitt o.fl. (1991) veitir ýtarlegri umfjöllun.</ref> Til þess teljast [[15. öld|15.]] og [[16. öld]]. Sumir fræðimenn telja einnig ýmist síðari hluta [[14. öld|14. aldar]] eða fyrri hluta [[17. öld|17. aldar]] með. Það sem einkennir einkum tímabilið er endurreisn eða öllu heldur endurfæðing [[Klassísk fornöld|klassískrar fornaldarmenningar]], ekki síst [[Grikkland hið forna|forngrískrar menningar]] og klassískra mennta. Að einhverju leyti var horfið aftur til kennivalds [[Platon]]s framyfir kennivald [[Aristóteles]]ar, sem vofði yfir miðaldaheimspeki og [[skólaspeki]]nni; og meðal sumra hugsðuða gætti jafnvel áhuga á [[dulspeki]].
 
Á [[Endurreisnartíminn|endurreisnartímanum]] bárust [[Gríska|grísk]] handrit í auknum mæli úr austri vestur til [[Ítalía|Ítalíu]]. Handritunum fjölgaði með falli [[Konstantínópel]] og [[Býsansríkið|Býsansríkisins]] árið [[1453]]. Í kjölfarið jókst þekking á [[Grísk heimspeki|grískri heimspeki]] til muna í Vestur-Evrópu. Mikilvægustu höfundarnir voru [[Platon]], [[Aristóteles]] og [[Plótínos]] og ýmsar heimildir um [[stóuspeki]] og [[Epikúrismi|epikúrisma]] en ekki síst rit [[Sextos Empeirikos|Sextosar Empeirikosar]]. Grísk [[efahyggja]] hafði þónokkur áhrif á ýmsa hugsuði, m.a. [[Michel de Montaigne]] (1533-1592) og [[Francisco Sanches]] (1551-1623).<ref>Um áhrif grískrar efahyggju, sjá Popkin (2003).</ref>
 
Miðaldaheimspeki hafði einkum snúist um rök frá kennivaldi og greiningu á fornum textum með aðstoð aristótelískrar rökfræði. Á endurreisnartímanum komu fram fjölmargar nýjar hugmyndir sem dróu í efa kennivaldið. [[Roger Bacon]] (1214-1294) var meðal fyrstu höfundanna sem hvöttu til þess að kennivaldið yrði reynt með [[tilraun]]um og á grundvelli skynseminnar. [[Niccolò Machiavelli]] (1469-1527) ögraði hefðbundnum hugmyndum um [[siðferði]] og [[Francis Bacon]] (1561-1626) skrifaði til stuðnings vísindalegum aðferðum í heimspekilegum athugunum.
 
== Sögulegt yfirlit ==
Lína 34 ⟶ 38:
*{{enwikiheimild|Renaissance philosophy|29. desember|2006}}
*Copenhaver, Brian P., ''Renaissance Philosophy'' (Oxford: Oxford University Press, 1992). ISBN 0192891847
*Popkin, Richard, ''The History of Scepticism: From Savonarola to Bayle'' (Oxford: Oxford University Press, 2003). ISBN 0195107683
*Schmitt, C.B., Skinner, Q., Kessler, E., Kraye, J. (ritstj.), ''The Cambridge History of Renaissance Philosophy'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1991). ISBN 0521397480