„Ari fróði Þorgilsson“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekki banna mig aulinn þinn TKsnaevarr
Merki: Breyting tekin til baka Sýnileg breyting
m Tók aftur breytingar 81.15.14.167 (spjall), breytt til síðustu útgáfu TKSnaevarr
Merki: Afturköllun
Lína 1:
'''Ari fróði ÞorgilsonÞorgilsson''' (f. 1067 - d. [[9. nóvember]] [[1148]]) var [[Ísland|íslenskur]] rithöfundur og fræðimaður. Hann er talinn aðalhöfundur [[Íslendingabók Ara fróða|Íslendingabókar]] og [[Landnáma|Landnámu]], tveggja helstu heimildanna um landnám og byggð Íslands.
 
Ari var sonur Þorgils Gellissonar á [[Helgafell]]i en afi hans var Gellir Þorkelsson [[goðorðsmaður]] á sama stað og voru þeir komnir í beinan karllegg frá Þorsteini rauð, syni [[Auður djúpúðga Ketilsdóttir|Auðar djúpúðgu]]. Þorgils drukknaði í [[Breiðafjörður|Breiðafirði]] þegar Ari var barn en Gellir dó í [[Hróarskelda|Hróarskeldu]] á heimleið úr [[suðurganga|Rómarferð]] 1073. Þegar Ari var sjö ára var honum því komið í fóstur hjá Halli Þórarinssyni hinum milda (eða spaka) í [[Haukadalur|Haukadal]] og var hjá honum næstu 14 árin. Ari kallar Hall ágætastan ólærðra manna og segir að hann hafi verið bæði minnugur og ólyginn. Hallur var svo gamall að hann mundi til þess að hafa verið skírður af [[Þangbrandur|Þangbrandi]] þriggja ára gamall, og var það vetri fyrir kristnitöku.
 
[[Teitur Ísleifsson]], sonur [[Ísleifur Gissurarson|Ísleifs GisurarsonGissurarsonar]] biskups, var einnig fóstraður í Haukadal. Hann var mun eldri en Ari, sennilega orðinn harðfullorðinn þegar Ari kom í Haukadal og hafði tekið prestvígslu, og kallar Ari hann fóstra sinn. Hann kom á fót skóla í Haukadal og kenndi sveinum þar til prests. Ari var nemandi hans, hlaut ''klassíska menntun'' og lærði [[latína|latínu]] en nam einnig ýmsan annan fróðleik.
 
Að námi loknu var hann vígður af Gissuri biskupi Ísleifssyni og gerðist prestur á Stað á Ölduhrygg, sem nú heitir [[Staðarstaður]], en lítið er vitað um ævi hans eftir það. Hann virðist þó hafa verið talinn til höfðingja og kann að hafa átt goðorð eða hluta af goðorði, enda átti [[Ari Þorgilsson sterki]] sonarsonur hans hálft Þórsnesingagoðorð.
 
Íslendingabók segist Ari hafa skrifað fyrir biskupana [[Þorlákur Runólfsson|Þorlák Runólfsson]] (1118-1133) og [[Ketill Þorsteinsson|KetillinnKetil Þorsteinsson]] (1122-1145) og er því frumgerð hennar skrifuð einhvern tíma á árabilinu [[1122]]-[[1132]] en síðan segist Ari hafa umskrifað hana eftir yfirlestur biskupanna og [[Sæmundur fróði|Sæmundar fróða]], líklega á árunum [[1134]]-[[1138]], og er það sú gerð sem varðveist hefur. Hann mun einnig hafa skrifað eða átt þátt í frumgerð Landnámu; [[Haukur Erlendsson]] segir í eftirmála [[Hauksbók]]ar að Ari og [[Kolskeggur vitri]] hafi fyrstir skrifað um landnámið.
 
Viðurnefnið ''fróði'' hlaut Ari vegna orðspors um að hafa gott minni. Í [[Heimskringla|Heimskringlu]] segir [[Snorri Sturluson]] hann hafa verið stórvitran og minnugan.