„Kristni“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 4:
Kristni er fjölbreytt trúarbrögð með mörg afbrigði. Henni er gjarnan skipt í [[Vesturkirkjan|vesturkirkju]] og [[Austurkirkjan|austurkirkju]], en hún skiptist líka eftir afstöðu söfnuða gagnvart guðfræðilegum atriðum eins og [[réttlæting (guðfræði)|réttlætingu og eðli frelsunarinnar]], [[kirkjufræði]], [[prestvígsla|prestvígslum]] og [[kristsfræði]]. [[Trúarjátning]] flestra [[listi yfir kristna söfnuði|kristinna söfnuða]] ganga út frá því að Jesús hafi verið [[sonur Guðs]] sem [[boðun Jesú|boðaði trú]], [[píslarsagan|þoldi píslir]] og var [[krossfesting|krossfestur]], en [[upprisa|reis upp frá dauðum]] til að [[frelsun|frelsa]] mannkynið, sem er kallað [[fagnaðarerindið]]. Viðurkenndu [[guðspjall|guðspjöllin]] fjögur; [[Matteusarguðspjall]], [[Markúsarguðspjall]], [[Lúkasarguðspjall]] og [[Jóhannesarguðspjall]], segja frá lífi og boðskap Jesú, en Gamla testamentið myndar bakgrunn þeirra.
[[Saga kristni|Upphaf kristinnar trúar]] má rekja til sértrúarsafnaðar gyðinga á tímum [[annað musterið|annars musterisins]] í Jerúsalem, í rómverska skattlandinu [[Júdea|Júdeu]] á [[1. öldin|1. öld]]. [[Lærisveinar Jesú]] og fylgismenn þeirra breiddu trúna út um [[Mið-Austurlönd]] og til [[Evrópa|Evrópu]], [[Anatólía|Anatólíu]], [[Mesópótamía|Mesópótamíu]], [[Suður-Kákasus]], [[Egyptaland]]s og [[Eþíópía|Eþíópíu]]. Þrátt fyrir ofsóknir á hendur kristnum mönnum fyrstu aldirnar í [[Rómaveldi]] dró trúin að sér fólk utan gyðingdómsins sem varð til þess að hún fjarlægðist hefðir [[gyðingar|gyðinga]]. Eftir [[fall Jerúsalem]] árið [[70]], sem markar endalok tímabils annars musterisins, greindist kristni enn frekar frá [[gyðingdómur|gyðingdómi]]. [[Konstantínus mikli]] gerði kristni löglega í Rómaveldi með [[Mílanótilskipunin]]ni árið 313. Hann boðaði líka [[kirkjuþingið í Níkeu]] árið 325 þar sem kristnin mótaðist í þá mynd sem varð [[ríkiskirkja Rómaveldis]] árið 380. Fram til 313 er talað um „stórkirkjuna“, áður en stóru klofningarnir áttu sér stað. Í [[frumkristni]] voru samt til kristnir klofningshópar eins og [[gnostík]]erar og [[kristnir gyðingar]]. Eftir [[kirkjuþingið í Efesos]] 431 klofnaði kirkjan í austur- og vesturkirkju og eftir [[kirkjuþingið í Kalkedónos]] 451 klauf [[austræni rétttrúnaðurinn]] sig frá vegna deilna um [[kristsfræði]]. Í [[kirkjusundrungin]]ni árið 1054 klofnaði kirkjan í [[
Fjórar stærstu greinar kristni eru rómversk-kaþólsk trú (1,3 milljarðar/50,1%), mótmælendatrú (920 milljónir/36,7%), austræna rétttrúnaðarkirkjan (230 milljónir) og kirkjur austræna réttrúnaðarins (62 milljónir). Rétttrúnaðarkirkjur eru samanlagt 11,9% kristinna.<ref>{{cite journal |title=Christian Traditions |journal=Pew Research Center's Religion & Public Life Project |date=19 December 2011 |url=https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/ |quote=About half of all Christians worldwide are Catholic (50%), while more than a third are Protestant (37%). Orthodox communions comprise 12% of the world's Christians.}}</ref><ref name="CSGC2019">{{cite web |title=Status of Global Christianity, 2019, in the Context of 1900–2050 |url=https://www.gordonconwell.edu/wp-content/uploads/sites/13/2019/04/StatusofGlobalChristianity20191.pdf?__cf_chl_jschl_tk__=dbc877fea75b25fc6737b0fd6bd1d6bd5d4e0119-1589502882-0-AWKZpJ8Cde9iLLQo_A-22M_6Yx_NzYkoJXkWheGxqt79XJKGAsGe9toy2d0WPGwhF-35Z5iB65LQsTW3m1PdGbFd6Pz1FN8-LTUPA-7p3VA9qU1sUJgKAyskRYjdAd0nnbE1K-Hekmpb1HvqRyiyTVMvdoiAQgbQ-x1tFESeE7IEPbEr0ePTUaTOq_G4kXbl8tty1gBEzw8IXz3nc987229mqJBKaNGFMSVFhwIzaLKjTkv5qbwuKBmYwZgAVO2HRopF4H-YG7QxTS3V8NgWvWxvKHSwzN3xPcJXwStewDjYL9XE7FUB8bncjdGvSFX_yA3OZlfXOAqatMcH3w0Jebe-r7HC14HXVGSUPzjxATzH3krdCRrsVQ5T_N3AEDXA-TDldZcNJpl_EpuDcfobDniMsNiSbFzIH6EuBv7Vy4aP |publisher=Center for the Study of Global Christianity}}</ref> Þúsundir minni safnaða eru til, þrátt fyrir tilraunir til sameiningar.<ref name="BBC">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45877584|title=Orthodox Church split: Five reasons why it matters|last=Peter|first=Laurence|date=17 October 2018|access-date=17 October 2018|publisher=BBC}}</ref> Þótt aðild að kristnum söfnuðum hafi minnkað á Vesturlöndum er kristni enn ríkjandi trúarbrögð í heimshlutanum þar sem um 70% telja sig kristna.<ref name="Global Christianity">{{cite web|author=Analysis |url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx |title=Global Christianity |publisher=Pew Research Center |date=19 December 2011 |access-date=17 August 2012}}</ref> Auk þess fer fjöldi kristinna vaxandi í Asíu og Afríku.<ref>[https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-exec/ Pew Research Center]</ref> Kristnir menn sæta ofsóknum sum staðar í heiminum, einkum í [[Mið-Austurlönd]]um, [[Suður-Asía|Suður-Asíu]] og [[Austur-Asía|Austur-Asíu]].<ref name="BBC genocide 2019 BBC">[https://www.bbc.com/news/uk-48146305 "Christian persecution 'at near genocide levels'".] ''[[BBC News]]''. 3 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</ref><ref name="Wintour 2019 Guardian">[https://www.theguardian.com/world/2019/may/02/persecution-driving-christians-out-of-middle-east-report Wintour, Patrick. "Persecution of Christians coming close to genocide' in Middle East – report".] ''[[The Guardian]]''. 2 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</ref>
|