„Suður-Ameríka“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip Merki: Disambiguation links |
|||
Lína 1:
[[Mynd:South America (orthographic projection).svg|thumb|250px|Heimskort sem sýnir Suður-Ameríku]]
'''Suður-Ameríka''' er [[heimsálfa]]
Suður-Ameríka á strönd að [[Kyrrahaf]]í vestri, [[Atlantshaf]]i í austri og [[Karíbahaf]]i í norðri. Hún tengist Norður-Ameríku um [[Panamaeiðið]] í norðri. Í Suður-Ameríku eru tólf sjálfstæð ríki: [[Argentína]], [[Bólivía]], [[Brasilía]], [[Ekvador]], [[Gvæjana]], [[Kólumbía]], [[Paragvæ]], [[Perú]], [[Síle]], [[Súrínam]], [[Úrúgvæ]] og [[Venesúela]]; og tvær [[útlenda|útlendur]]: [[Falklandseyjar]] og [[Franska Gvæjana]]. Við strönd álfunnar eru [[ABC-eyjarnar]] sem tilheyra Hollandi, [[Ascension-eyja]] (hluti af [[Sankti Helena, Ascension og Tristan da Cunha|Sankti Helenu, Ascension og Tristan da Cunha]] sem tilheyrir Bretlandi) og [[Bouvet-eyja]] sem tilheyrir Noregi. [[Panama]] og [[Trínidad og Tóbagó]] eru stundum talin til Suður-Ameríku landfræðilega.
Suður-Ameríka er fjórða stærsta heimsálfan og sú fimmta fjölmennasta. Hún þekur 17.818.508 [[ferkílómetri|ferkílómetra]] og fjöldi íbúa álfunnar var áætlaður 423 milljónir árið 2019. Brasilía er langfjölmennasta Suður-Ameríkuríkið með yfir helming allra íbúa álfunnar, en þar á eftir koma Kólumbía, Argentína, Venesúela og Perú. Síðustu áratugi hefur Brasilía orðið leiðandi afl í álfunni bæði efnahagslega og í stjórnmálum.<ref name="academia.edu">{{Cite journal|url=https://www.academia.edu/12944490 |title=Unveiling the South American Balance |journal=Estudos Internacionais 2(2): 215–232.|date=1 January 1970 |access-date=8. desember 2016|last1=Schenoni |first1=Luis L. }}</ref>
Stærsta borg Suður-Ameríku er [[Sao Paulo]] í Brasilíu. Stærsta stöðuvatnið er [[Títícaca-vatn]] og hæsti tindur er [[Aconcagua]] í [[Andesfjöll]]um.▼
Flestir íbúar Suður-Ameríku búa við austur- eða vesturströndina, en meira dreifbýli er innar og syðst í álfunni. [[Andesfjöll]] setja mikinn svip á landfræði vesturhluta Suður-Ameríku. Í austurhlutanum eru bæði hásléttur og stór láglendissvæði sem stórfljótin [[Amasónfljót]], [[Órinókófljót]] og [[Paraná]] hlykkjast um. Stærstur hluti álfunnar er í [[hitabeltið|hitabeltinu]] utan syðsti hluti [[Suðurkeilan|Suðurkeilunnar]] sem er við [[miðbreiddargráður]]nar.
Íbúasamsetning álfunnar er blanda af menningu [[frumbyggjar Ameríku|frumbyggja]] og [[landnám|landnema]] frá [[Evrópa|Evrópu]], [[Asía|Asíu]] og [[Afríka|Afríku]]. Saga [[nýlendustefna|nýlendustefnu]] í Suður-Ameríku er löng og ein afleiðing hennar er að flestir íbúar tala ýmist [[spænska|spænsku]] eða [[portúgalska|portúgölsku]]. Samanborið við aðrar heimsálfur hefur saga Suður-Ameríku verið tiltölulega friðsæl og fá meiriháttar stríð átt sér þar stað.<ref>Holsti 1996, p. 155</ref>
▲Stærsta borg Suður-Ameríku er [[Sao Paulo]] í Brasilíu. Stærsta stöðuvatnið er [[Títícaca-vatn]] og hæsti tindur er [[Aconcagua]] í [[Andesfjöll]]um.
== Lönd í Suður-Ameríku ==
Lína 41 ⟶ 45:
{{Image label end}}
==
{{reflist}}
== Tenglar ==
| |||