|
[[Mynd:Map_of_the_Legal_systems_of_the_world_(en).png|thumb|Á þessu korti eru lönd með fordæmisréttarkerfi merkt með bleiku litbrigði.]]
'''Fordæmisréttur''' (enska: ''Common Law'') er réttarkerfi þar sem upprunnið er á [[lögEngland]] eru túlkuði og þeimbyggir beittá í[[dómafordæmi]] gegnumsem álitmegin [[Dómari|dómararéttarheimild]]. Í fordæmisréttarkerfi eru lög túlkuð með tilliti til [[Fordæmi|fordæma]]. Í máli þar sem aðilar eru ósammála um hvernig á að túlka lög eru fyrri ákvarðanir annarra dómstóla hafðar að leiðarljósi við úrskurð.
Ef skorið hefur verið úr svipuðu máli með tilteknum hætti áður er dómstóllinn yfirleitt bundinn við þá ákvörðun (þetta nefnist ''stare decisis''). Hins vegar ef málið er talið í eðli sínu frábrugðið eldri málum, og ekki er kveðið á um hvernig eigi að fara með slíkt mál í lögum, hefur dómarinn vald og skyldu til að skera úr málinu. Dómstóllinn leggur frá sér álit þar sem færð eru rök fyrir ákvörðuninni, sem er til þess valdandi að dómararar séu bundnir við það fordæmi í framtíðarmálum. Með þessum hætti er sköpuð venja sem hefur sama vægi og gildi og [[lög]] sem lögð eru fram af [[Löggjafarvald|löggjafarvaldinu]] og [[reglugerðum|reglugerðir]] sem lagðar eru fram af [[Framkvæmdarvald|framkvæmdarvaldinu]].
VenjurétturDordæmisréttarkerfið á rætur sínar að rekja til hefðaþess úrað [[Konungsgarður|konungsgörðumEnglandskonungar]] Englandsá semmiðöldum urðubeittu tilsér ífyrir kjölfarsamræmdri [[Landvinningarlöggjöf og Normannaréttarfari á Englandi|landvinninga Normanna]]sem áriðskyldi 1066.koma Íí gegnumstað ótal staðbundinna alþýðudómstóla og réttarregla. Með [[Breska heimsveldið|breska heimsveldinu]] dreifðist venjurétturfordæmisréttur víðar um heim, en lagakerfi margra landa sem áður voru undir yfirráðum Bretar byggjast á venjuréttifordæmisrétti ennþá daginn í dag.
Í dag býr um það bil þriðjungur heimsbúa í fordæmisréttarumdæmi, eða umdæmi þar sem notast er við fordæmisrétt í bland við önnur lagakerfalagakerfi. MeðalÁ meðal þessara landa eru Antígva og Barbúda, Ástralía, Bahamas, Bandaríkin (nema [[Louisiana]]), Bangladess, Barbados, Belís, Botsvana, Bretland (og hjálendur þess eins og [[Gíbraltar]], í Skotlandi er þó notast við blandað kerfi), Dóminíka, Fijieyjar, Filippseyjar, Gana, Grenada, Gvæjana, Hong Kong, Indland, Ísrael, Jamaíka, Kamerún, Kanada (nema [[Québec]]), Kenýa, Kýpur, Líbería, Malasía, Malta, Mjanmar, Míkrónesía, Namibía, Nárú, Nýja-Sjáland, Nígería, Pakistan, Palá, Papúa Nýja-Gínea, Simbabve, Singapúr, Síerra Leóne, Suður-Afríka, Srí Lanka og Trínidad og Tóbagó.
== Tengt efni ==
|
