„Ísabella 2. Spánardrottning“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Merki: Breyting tekin til baka
m Tók aftur breytingar 2405:4802:15F:7380:45C2:8AA6:6D6D:82AC (spjall), breytt til síðustu útgáfu TKSnaevarr
Merki: Afturköllun
Lína 19:
| börn = 4, þ. á m. [[Alfons 12.]]
}}
'''Ísabella 2.''' (10. október 1830 – 9. apríl 1904) var drottning [[Spánn|Spánar]] frá 1833 til 1868. Hún kom til ríkis þegar hún var smábarn en [[Karlistar]], sem studdu tilkall [[Carlos María Isidro de Borbón|Karls greifa af Molina]] til krúnunnar, neituðu lengi að viðurkenna lögmæti valdatöku hennar vegna þess að hún var kona. Eftir stormasama valdatíð var Ísabellu steypt af stóli í [[Dýrlega byltingin (Spánn)|dýrlegu byltingunni]] árið 1868 og hún sagði formlega af sér árið 1870. Sonur hennar, [[Alfons 12.]], varð konungur árið 1874.
'''Ísabella 2.''' (10. október 1830 – 9. apríl 1904) var drottning [[Spánn|Spánar]] frá 1833 til 1868.
 
Hún kom til ríkis þegar hún var smábarn en [[Karlistar]], sem studdu tilkall [[Carlos María Isidro de Borbón|Karls greifa af Molina]] til krúnunnar, neituðu lengi að viðurkenna lögmæti valdatöku hennar vegna þess að hún var kona.
 
Eftir stormasama valdatíð var Ísabellu steypt af stóli í [[Dýrlega byltingin (Spánn)|dýrlegu byltingunni]] árið 1868 og hún sagði formlega af sér árið 1870. Sonur hennar, [[Alfons 12.]], varð konungur árið 1874.
 
==Æviágrip==
Ísabella var dóttir [[Ferdinand 7. Spánarkonungur|Ferdinands 7. Spánarkonungs]] og [[María Kristín af Sikileyjunum tveimur|Maríu Kristínar af Sikileyjunum tveimur]]. Þar sem konungshjónin eignuðust enga syni lýsti Ferdinand því yfir að Ísabella myndi erfa ríkið eftir dauða hans.
 
Þegar Ferdinand lést árið 1833 gerðist María Kristín [[ríkisstjóri]] í nafni dóttur sinnar. Á þessum tíma dró bróðir Ferdinands, [[Carlos María Isidro de Borbón|Karl]], erfðarétt Ísabellu í efa og lagði grunninn að [[Karlistar|Karlistahreyfingunni]], sem átti eftir að valda samfélagsóeirð og borgarastyrjöldum næstu áratugina á Spáni. Eftir að Karlistar tóku til vopna gegn ríkisstjórninni kom María Kristín í gegn ýmsum umbótum sem gerðu það að verkum að stuðningur alþýðunnar við málstað Karls dvínaði. Þegar Karl gafst upp á baráttu sinni árið 1840 hóf María Kristín að draga umbæturnar til baka. Þessi viðsnúningur var henni til svo mikilla óvinsælda að hún neyddist til að segja af sér og hershöfðinginn [[Baldomero Espartero]] gerðist ríkisstjóri í hennar stað. Espertero varð einnig óvinsæll og neyddist hann til þess að segja af sér og flýja land árið 1843.
 
Eftir að Karlistar tóku til vopna gegn ríkisstjórninni kom María Kristín í gegn ýmsum umbótum sem gerðu það að verkum að stuðningur alþýðunnar við málstað Karls dvínaði. Þegar Karl gafst upp á baráttu sinni árið 1840 hóf María Kristín að draga umbæturnar til baka.
 
Þessi viðsnúningur var henni til svo mikilla óvinsælda að hún neyddist til að segja af sér og hershöfðinginn [[Baldomero Espartero]] gerðist ríkisstjóri í hennar stað. Espertero varð einnig óvinsæll og neyddist hann til þess að segja af sér og flýja land árið 1843.
 
=== Valdatíð Ísabellu===
Ísabella var lýst lögráða árið 1843, þá þrettán ára að aldri, og tók sjálf við stjórnartaumunum. Eftir valdatöku hennar hófst afar stormasamt tímabil í spænskum stjórnmálum sem einkenndist af stöðugum stjórnarskiptum. Aðför Ísabellu gegn héraðsstjórnum Spánar leiddi til þess að Karlistar risu upp að nýju en uppreisn þeirra lognaðist í sundur árið 1849. Pólitískur óstöðugleiki hélt þó áfram og árið 1854 var gerð mun stærri uppreisn vegna matarskortar. Uppreisnin leiddi til þess að Espartero sneri aftur til valda, en hann neyddist fljótt til að segja af sér vegna deilna um nýja stjórnarskrá sem hann hugðist setja. [[Leopoldo O'Donnell]] gerðist forsætisráðherra og var við völd í fimm ár.
 
Tvær uppreisnir árin 1866 og 1868 neyddu Ísabellu loks til að segja af sér og yfirgefa Spán. Hún settist að í setri í [[París]] sem fékk nafnið Kastilíuhöll. Í stað hennar gerðist [[Francisco Serrano Domínguez]] ríkisstjóri til ársins 1870. Afsögn Ísabellu varð ein kveikjan að [[Fransk-prússneska stríðið|fransk-prússneska stríðinu]] árið 1870 því [[Prússland|Prússar]] stungu upp á því að meðlimur [[Hohenzollern-ætt]]arinnar, sem réð yfir Prússlandi, tæki við spænsku krúnunni. Þetta vildi [[Napóleon 3.]] Frakkakeisari alls ekki, því hann óttaðist að Frakkland yrði umkringt þýskum valdaættum ef fallist yrði á tillögu Prússa. Prússar drógu tillöguna til baka en samband þeirra við Frakka stirðnaði mjög við þessa krúnudeilu.
Aðför Ísabellu gegn héraðsstjórnum Spánar leiddi til þess að Karlistar risu upp að nýju en uppreisn þeirra lognaðist í sundur árið 1849. Pólitískur óstöðugleiki hélt þó áfram og árið 1854 var gerð mun stærri uppreisn vegna matarskortar. Uppreisnin leiddi til þess að Espartero sneri aftur til valda, en hann neyddist fljótt til að segja af sér vegna deilna um nýja stjórnarskrá sem hann hugðist setja. [[Leopoldo O'Donnell]] gerðist forsætisráðherra og var við völd í fimm ár.
 
Tvær uppreisnir árin 1866 og 1868 neyddu Ísabellu loks til að segja af sér og yfirgefa Spán. Hún settist að í setri í [[París]] sem fékk nafnið Kastilíuhöll. Í stað hennar gerðist [[Francisco Serrano Domínguez]] ríkisstjóri til ársins 1870. Afsögn Ísabellu varð ein kveikjan að [[Fransk-prússneska stríðið|fransk-prússneska stríðinu]] árið 1870 því [[Prússland|Prússar]] stungu upp á því að meðlimur [[Hohenzollern-ætt]]arinnar, sem réð yfir Prússlandi, tæki við spænsku krúnunni.
 
Þetta vildi [[Napóleon 3.]] Frakkakeisari alls ekki, því hann óttaðist að Frakkland yrði umkringt þýskum valdaættum ef fallist yrði á tillögu Prússa. Prússar drógu tillöguna til baka en samband þeirra við Frakka stirðnaði mjög við þessa krúnudeilu.
 
[[Amadeus 1. Spánarkonungur|Amadeus hertoga]] af [[Savojaættin]]ni var að endingu boðið að gerast konungur Spánar. Amadeus var steypt af stóli árið 1873 og [[Fyrsta spænska lýðveldið|lýðveldi]] stofnað á Spáni. Lýðveldið varð ekki langlíft og leið undir lok strax næsta ár. Ísabella hafði þá þegar afsalað sér tilkalli til spænsku krúnunnar og því fór svo að sonur hennar, [[Alfons 12.]], tók við krúnunni við endurreisn konungdæmisins árið 1874. Alfons var opinberlega sonur Ísabellu með eiginmanni sínum, Frans hertoga af Cádiz, en Karlistar héldu því fram að hann væri í raun sonur hennar með lífvarðaforingjanum Enrique Puigmoltó y Mayans.<ref>Juan Sisinio Pérez Garzón, ''Isabel II: Los Espejos de la Reina'' (2004).</ref>
 
Eftir endurreisn konungdæmisins sneri Ísabella aftur til Spánar og bjó ýmist þar eða í París sem konungsmóðir. Hún lést í París þann 9. apríl árið 1904. Hún var grafin í [[El Escorial]].
 
[[File:Célébration de la fête de la reine d'Espagne à Saïgon, L'illustration le 17 Jan 1863.jpg|thumb|center|777px|Hátíð hátíðar hátíðar Isabellu II drottningar á Spáni í [[Saigon]] 17. janúar 1863.]]
==Tilvísanir==
<references/>