„Knattspyrna á Íslandi“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
slípaði til inngangstextann
endurröðun og snurfusun
Lína 9:
Allmargir íslenskir knattspyrnumenn hafa reynt fyrir sér sem atvinnumenn í öðrum löndum. Kunnastur þeirra er almennt talinn [[Eiður Smári Guðjohnsen|Eiður Guðjohnsen]].<ref>{{cite news|author=World Cup |url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/world-cup/10444971/Eidur-Gudjohnsen-ready-to-take-final-step-to-World-Cup-with-Iceland.html |title=Eidur Gudjohnsen ready to take final step to World Cup with Iceland |work=The Daily Telegraph |date= 13 November 2013|access-date=6 January 2014 |location=London}}</ref><ref>{{cite web|last=Nunns |first=Hector |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/24931524 |title=World Cup play-offs: How Iceland can set World Cup record |work=BBC Sport|date=1 January 1970 |access-date=15 November 2013}}</ref><ref>{{cite web|author=Jacob Steinberg |url=https://www.theguardian.com/football/2013/nov/14/eidur-gudjohnsen-iceland-croatia-world-cup |title=Iceland's Eidur Gudjohnsen aims for a fairytale finish by beating Croatia |work=The Guardian |access-date=15 November 2013}}</ref> Hann hefur unnið tvo [[Enska úrvalsdeildin|úrvalsdeildarmeistaratitla]] fyrir [[Chelsea F.C.|Chelsea]] sem og [[La Liga|spænska meistaratitilinn]], [[Copa del Rey|Konungsbikarinn]] og [[Meistaradeild Evrópu|UEFA-meistaratitilinn]] með [[FC Barcelona|Barcelona]].<ref>{{cite news|author=Jack Pitt-Brooke |url=https://www.independent.co.uk/sport/football/international/eidur-gudjohnsen-lifts-iceland-golden-boys-to-the-brink-of-world-cup-playoffs-8879928.html |title=Eidur Gudjohnsen lifts Iceland 'golden boys' to the brink of World Cup play-offs |work=The Independent |date=14 October 2013 |access-date=15 November 2013 |location=London}}</ref>
 
== Uppruni fótboltans á Íslandi ==
== Meistarakeppnin ==
Útilokað er að ákvarða upphaf fótboltaíþróttarinnar á Íslandi með fullri vissu. Undir lok nítjándu aldar tók áhugi landsmanna á ýmsum íþróttum að glæðast. Tengdist það bæði skipulagðri íþróttakennslu í skólakerfinu, s.s. í [[Menntaskólinn í Reykjavík|Menntaskólanum í Reykjavík]] og [[Flensborgarskóli|Flensborg]] en einnig var um að ræða áhrif frá erlendum skipshöfnum og útlendingum sem búsettir voru í landinu. Boltar fengust í verslunum og eru ýmsar heimildir um hvers kyns knattleiki víða um land, þótt margt sé á huldu um reglurnar í þeim leikjum. Engum eiginlegum fótboltavöllum var til að dreifa og fóru þessir leikir því fram við frumstæðar aðstæður, s.s. á þýfðum túnum og grýttum melum.
Fyrir hvert meistaramót er gefið opinbert styrktaraðila nafn eða nafn. Fjöldi klúbba sem tekur þátt í hverju stigi er skilgreindur fyrirfram. Í lok hvers tímabils falla félög sem eru í neðsta sæti í deild sinni niður í neðri deild (nema félögin finni sig í neðstu deild) og félög sem enda á toppi deildar þeirra komast upp í hærri deild. Félagið sem lýkur tímabilinu á toppi efstu deildar er landsmeistari. Hæsta flokk íslenskra karla í knattspyrnu er [[Úrvalsdeild karla í knattspyrnu|Úrvalsdeild karla]].
 
Hefð er fyrir að telja James B. Ferguson, [[Skotland|skoskan]] prentara sem starfaði í Reykjavík um 1895, föður fótboltaíþróttarinnar á Íslandi. Hann skipulagði æfingar í [[fimleikar|fimleikum]] og fótbolta. Sumir úr hópi lærisveina hans stofnuðu árið 1899 ''Fótboltafélag Reykjavíkur'' sem enn starfar. Nafni þess var síðar breytt í [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur]], skammstafað KR, eftir að málverndarsinninn [[Bjarni frá Vogi]] lagði til orðið ''knattspyrna'' í staðinn fyrir ''fótbolti'', sem talið var enskuskotið heiti. KR var eina raunverulega fótboltaliðið í Reykjavík næstu árin, en á árunum 1908-11 bættust [[Knattspyrnufélagið Fram|Fram]], [[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur]] og [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] í hópinn. Þau voru þó öll stofnuð af smástrákum eða unglingum og höfðu því lítil áhrif í fyrstu.
== Saga landsmóts ==
 
* 1912: Stofnun landsmótsins ([[Úrvalsdeild karla í knattspyrnu|Úrvalsdeild karla]]).<ref name="Fieldoo">{{cite web |url=http://blog.fieldoo.com/2014/03/urvalsdeild-pepsi-deildin-northern-lights-of-the-icelandic-premier-league-review/ |title=Icelandic Premier League – Úrvalsdeild / Pepsi-deildin (Review) |date=19 March 2014 |work=blog.fieldoo.com |access-date=28 June 2016 |archive-date=12 júní 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612143321/http://blog.fieldoo.com/2014/03/urvalsdeild-pepsi-deildin-northern-lights-of-the-icelandic-premier-league-review/ |dead-url=yes }}</ref> Þrír klúbbar, allir frá Reykjavík, taka þátt í þessari upphafsútgáfu. [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] varð fyrsta liðið til að skrá nafn sitt í sögunni.<ref>{{Cite web|url=https://www.uefa.com/insideuefa/member-associations/ISL/news/025b-0ee53e906950-1eb0529ea11f-1000--iceland-coming-in-from-the-cold/|title=Iceland coming in from the cold {{pipe}} Inside UEFA|date=9 July 2018|website=UEFA.com}}</ref>
Nokkrir af gömlu fimleikapiltunum úr flokki Ferguson komu árið 1907 að stofnun [[Íþróttafélag Reykjavíkur|Íþróttafélags Reykjavíkur]]. Félagið tók fótbolta ekki upp á dagskrá sína fyrr en mörgum áratugum síðar, en eitt fyrsta verk þess var þó að láta þýða og gefa út knattspyrnureglur, sem var mikilvæg forsenda þess að koma iðkun íþróttarinnar í fastar skorður. Annarri stórri hindrun var rutt úr vegi með vígslu [[Íþróttavöllurinn á Melunum|Íþróttavallarins á Melunum]] árið 1911, sem var fyrsti eiginlegi knattspyrnuvöllur landsins.
* 1955: Stofnun annarrar deildar og stöðuhækkun og fallbaráttu ([[2. deild karla í knattspyrnu|2. deild karla]] meistari tekur síðasta sæti [[1. deild karla í knattspyrnu|1. deildar karla]] í lok tímabilsins).
 
* 1966: Stofnun þriðju landsdeildar ([[3. deild karla í knattspyrnu|3. deild karla]]).
== Íslandsmótið í knattspyrnu ==
* 1982: Stofnun fjórðu landsdeildar ([[4. deild karla í knattspyrnu|4. deild karla]]). Þetta er lægsta stig með einni innlendri laug.
Tilkoma Íþróttavallarins gjörbylti aðstöðu fótboltamanna. Á vígsludaginn léku Fram og KR opinberan kappleik. Góður árangur Framara í þessum fyrstu formlegu leikjum sínum urðu til þess að félagið stofnsetti [[Úrvalsdeild karla í knattspyrnu|Íslandsmótið í knattspyrnu]]. Það var fyrst haldið sumarið 1912 með þátttöku þriggja liða og lauk með sigri KR. Fram til 1929 voru keppnisliðin ýmist þrjú eða fjögur talsins og léku einfalda umferð. Reykjavíkurfélögin einokuðu mótið og voru Framarar og KR-ingar sigursælastir í fyrstu.
* 2013: Umbætur á meistarakeppni pýramídakerfisins með stofnun fimmtu deildar, með svæðisbundnum hópum, fyrsta í innlendum keppnum.
 
Á þessu gelgjuskeiði íslensks fótbolta var [[Friðþjófur Thorsteinsson]] einn mesti markaskorarinn, en hann varð fyrsti leikmaðurinn til að reyna fyrir sér erlendis, lék bæði í [[Skotland|Skotlandi]] og [[Kanada]]. Bróðir hans, [[Samúel Thorsteinsson]], varð fyrsti íslenski landsliðsmaðurinn þegar hann lék nokkra leiki með [[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|danska landsliðinu]] og var m.a. í landsliðshópi þeirra á [[Sumarólympíuleikarnir 1920|Ólympíuleikunum 1920]]. Samúel var líka í kappliði Danmerkurmeistaranna [[Akademisk Boldklub]] sem varð fyrsta erlenda liðið til að heimsækja Ísland.
 
== Erlend áhrif ==
 
Nokkur erlend félög heimsóttu Ísland á þriðja og fjórða áratugnum, einkum bresk áhugamannalið. Erlendir þjálfarar voru fengnir til landsins og ýttu þeir mjög undir framfarir í íþróttinni. Fyrsti íslenski atvinnumaðurinn í knattspyrnu varð [[Albert Guðmundsson]] sem var nærri genginn til liðs við enska stórliðið [[Arsenal F.C.]] en gerði svo garðinn frægan hjá frönskum og ítölskum liðum á fimmta og sjötta áratugnum.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/association=isl/news/newsid=1457874.html |title=Iceland honours football pioneer Gudmundsson |website=UEFA.com |date=2010-03-04 |access-date=2016-06-30}}</ref> Albert var meðal leikmanna í fyrsta landsliðshópi Íslands sem tapaði 0:3 fyrir Dönum árið 1946.
 
== Íslandsmót þenst út ==
Einokun Reykjavíkurliðanna var rofin á Íslandsmótinu árið 1951 þegar [[Íþróttabandalag Akraness]] varð meistari í fyrsta en fjarri því síðasta sinn. Árangur Skagamanna varð líklega öðrum liðum utan höfuðborgarinnar hvatning, í það minnsta tóku lið víða um land að láta á sér kræla. Árið 1955 var deildakeppni tekin upp þegar [[2. deild karla í knattspyrnu|2. deild]] var stofnsett og færðust lið þá milli efstu og næstefstu deildar. [[3. deild karla í knattspyrnu|3. deild karla]] var stofnuð árið 1966 og árið 1982 bættist [[4. deild karla í knattspyrnu|4. deild karla]] við. Árið 2013 var keppnisfyrirkomulagið enn stokkað upp og landshlutaskiptri fimmtu deild bætt við.
 
Samsvarandi deildarkeppni í kvennaflokki hóf göngu sína árið 1972 þegar stofnað var til Íslandsmóts, en KSÍ hafði fáeinum misserum áður brugðist við ákalli FIFA og UEFA með því að hvetja konur til að æfa íþróttina, en fáeinum árum fyrr hefði sú hugmynd þótt fráleit.
 
== Deildakerfi ==
Lína 81 ⟶ 92:
* [[Meistarakeppni karla í knattspyrnu|Íslenski ofurbikarinn]], spilaður síðan 1969, sér um meistara Úrvalsdeildar og bikarmeistara á Íslandi. Þetta er jafnan leikurinn sem vígir tímabilið áður en meistaratitillinn hófst. Ef eitt félag hefur unnið Úrvalsdeildarmeistaratitilinn og bikarinn, þá eiga þeir að mæta félaginu í öðru sæti deildarinnar.
 
== Uppruni fótboltans á Íslandi ==
Fótbolti barst til Íslands í lok nítjándu aldar. Elsti klúbbur landsins, [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR Reykjavík]], var stofnaður árið 1899 og fyrsta meistaramót Íslands, Urvalsdeild, var haldið árið 1912. Það setti þrjú lið, [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR Reykjavík]], [[Knattspyrnufélagið Fram|Fram Reykjavík]] og [[Íþróttabandalag Vestmannaeyja]] á móti hvor öðrum. Fram til 1929 voru það bara þessi þrjú félög sem kepptu sín á milli þar sem [[Knattspyrnufélagið Fram|Fram Reykjavík]] vann tíu titla, [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR Reykjavík]] sex og [[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur Reykjavík]] tvo.
 
Meirihluti íslenskra klúbba byrjaði að myndast í lok fyrri heimsstyrjaldarinnar og fram á 1920, þar á meðal KR Reykjavík. Einn afkastamesti markaskorari þessarar deildar, [[Friðþjófur Thorsteinsson]], var þegar að spila erlendis. Árið 1930 vann fjórði klúbbur höfuðborgarinnar, [[Knattspyrnufélagið Valur|Reykjavík Valur]], sinn fyrsta meistaratitil.
 
Á þriðja áratug síðustu aldar komu nokkur erlend félög og léku leiki á íslenskri grund. Þessir leikir voru gegn nokkrum af bestu félögum þess tíma (aðallega gegn liðum frá Englandi). Liðin voru byrjuð að ferðast um Evrópu á þessu tímabili og það var í fyrstu ferðinni til Færeyja árið 1930 sem fram fer sem líkja má við fyrsta leik íslenska landsliðsins. Reyndar, úrval af fimmtán íslenskum leikmönnum (tveir þeirra munu fylgja hver öðrum í broddi fylkis tuttugu ára síðar) fóru í ferðirnar til nágrannareyjunnar og stóðu fyrst frammi fyrir félagi á staðnum. Í seinni leiknum er valinn besti færeyski leikmaðurinn. [[Albert Guðmundsson]] varð fyrsti atvinnuknattspyrnumaðurinn frá Íslandi.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/association=isl/news/newsid=1457874.html |title=Iceland honours football pioneer Gudmundsson |website=UEFA.com |date=2010-03-04 |access-date=2016-06-30}}</ref>
 
== Nútíma þróun ==
Lína 113 ⟶ 119:
* [[Íslenska karlalandsliðið í knattspyrnu á Heimsmeistaramótið í knattspyrnu árið 2018|Knattspyrnulið Íslands á Heimsmeistaramót 2018]]
 
== Tilvísanir og heimildir ==
 
{{Reflist}}
* {{bókaheimild|höfundur=Sigurður Á Friðþjófsson|titill=Íþróttir í Reykjavík|útgefandi=Íþróttabandalag Reykjavíkur|ár=1994|ISBN=ISBN 9979-60-082-9}}
* {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson & Sigurður Á Friðþjófsson|titill=Knattspyrna í heila öld|útgefandi=Knattspyrnusamband Íslands|ár=1997|ISBN=ISBN 9979-60-299-6}}
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Football in Iceland | mánuðurskoðað = 8. mars| árskoðað = 2021}}
<references />