„Mið-Austurlönd“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Nýtt innlegg um kalt stríð í Mið-Austurlöndum |
|||
Lína 15:
Áður fyrr var miðja landsvæðisins sem um ræðir nefnt [[Austurlönd nær]] en það nafn var gefið af vestrænum landfræðingum sem skiptu Austurlöndum, ([[:en:Orient|Óríent)]], niður í þrjú landsvæði.<ref name=":0" /> Fræðimaðurinn [[Edward Said]] kom fram með hugtakið [[óríentalismi]] í samnefndri bók sinni er kom út árið 1978 ,en í henni gagnrýnir hann meðal annars slíkar hugmyndir um "óríentinn" og lýsir því hvernig þær viðhalda ákveðnum ójöfnum valdatengslum.<ref>Said, E. W. (1978). ''Orientalism''. New York: Pantheon Books.</ref>
[[Mynd:Middle East (historical definition)(orthographic projection).svg|thumb|Mið-Austurlönd]]
== Kalt stríð í Mið-Austurlöndum<ref>{{Bókaheimild|titill=Mið-Austurlönd|höfundur=Magnús Þorkell Bernharðsson|útgefandi=Mál og menning|ár=2018|ISBN=978-9979-3-3683-9}}</ref> ==
[[Mynd:Iran–Saudi Arabia proxy conflict.png|thumb|Kalt stríð í Mið-Austurlöndum; kortið sýnir áhrifasvæði Sádi-Arabíu og Írans.]]
Þegar litið er yfir samskipti ríkjanna í [[Mið-Austurlönd|'''Mið-Austurlöndum''']] í lok 20. aldar og það sem af er þeirri 21. virðast [[Sádi-Arabía]] og [[Íran]] alltaf tengjast deilum innan og milli ríkja svæðisins. Þetta má
Kalda stríðið milli Sádi-Arabíu og Íran er óeiginlegt stríð sem snýst um hugmyndafræði líkt og [[Kalda stríðið#Kalda str%C3%AD%C3%B0 20. aldar|kalda stríð 20. aldar]] en á miklu afmarkaðra svæði. Til að skilja stöðu mála þarf að líta til baka og skoða rætur hvors ríkis um sig og reyna að átta sig á við hvaða sögu íbúar svæðisins eru að bregðast.
=== Forsagan ===
Við fall [[:en:Ottoman_Empire|Ottómanaveldisins]] (líka kalla [https://www.visindavefur.is/svar.php?id=25765 veldi Ósmana]) í kjölfar [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrkjaldarinnar]] urðu átök milli voldugra ætta á svæðinu. Sád-ættin náði völdum á meirihluta [[Arabíuskaginn|Arabíuskaga]] og fékk ríki þeirra viðurkenningu sem konungsríkið Sádi-Arabía árið 1932. Sex árum seinna fundust gríðarlega olíuauðlindir á svæðinu og varð Sád-fjölskyldan vellauðug í einni svipan. Fjármagnið var m.a. notað til að byggja vegi og borgir þvert yfir eyðimerkurlandslagið, styrkja innviði og velferðarkerfi landsmanna og þessi auður varð líka til þess að tengsl við Bandaríkin styrkust mikið, m.a. vegna olíuhagsmuna Bandaríkjanna á svæðinu.
Íran átti líka miklar olíulindir en átti mun erfiðara uppdráttar því stöðug erlend afskipti ollu endurtekinni upplausn í ríkinu. Frá 18. öld hafði verið ráðist inn í Íran af bæði Rússum Bretum. Eftir persnesku stjórnarskrárbyltinguna 1906 var fyrsta þing Írans stofnað og þingbundin konungsstjórn tók við. Eftir að [[Múhameð Mossadek|Mossadek]] forsætisráðherra var rekinn frá völdum 1953 með íhlutan Bandaríkjamanna var [[Múhameð Resa Pahlavi|Pahlavi]] studdur til embættis sem leiddi herskáa afhelgunarstefnu landsins í átt að Vestrænum háttum. Á árunum 1953–1979 naut Pahlavi stuðnings Vesturlandabúa og um hann var fjallað á jávæðan hátt í vestrænum fjölmiðlum. Heima fyrir ríkti ekki pólitísk frelsi heldur einkenndust þessi ár af kúgun, ofsóknum og misbeigingu valds af hálfu keisarans, fylgismanna hans og harkalegri leyniþjónustu.
| |||