„Surtarbrandur“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Gandy II (spjall | framlög)
Skiptast á ljósmyndum fyrir kol frá Íslandi.
Merki: Breyting tekin til baka Sýnileg breyting
Stillbusy (spjall | framlög)
Tek aftur breytingu frá Gandy II. Lestu athugasemdir á spjallsíðu þinni.
Merki: Síðasta breyting handvirkt tekin til baka
Lína 1:
[[Mynd:Surtarbrandur frá Botn námunni.Lignite-coal.jpg|alt=Brot af surtarbrandi úr Botn námunni (Vestfirðir), tertiér aldur.|thumb|280x280dp280px|Surtarbrandur frá Botnnámu námunni.í [[Búlgaría|Búlgaríu]]]]
 
'''Surtarbrandur''' (öðru nafni '''mókol''' eða '''brúnkol''') eru samanpressaðar plöntuleifar og er svartleitur eða dökkbrúnn. Elsti hluti berggrunnsins á Íslandi er byggður upp af hraunlögum frá [[tertíertímabilið|tertíertímabilinu]] og á mörkum þeirra finnast sums staðar surtarbrandslög. Útflattir trábolir í surtarbrandslögum kallast viðarbrandur. Surtarbrandur er fremur lélegt [[eldsneyti]] miðað við erlend brúnkol og er það vegna þess að í honum er mikið af [[eldfjallaaska|eldfjallaösku]].
 
Lína 9 ⟶ 10:
 
Á 20. öld, aðallega í lok fyrri heimsstyrjaldar, var surtarbrandur unninn á nokkrum stöðum á Íslandi: í [[Syðridalur|Syðridal]] í [[Bolungarvík]] („Gilsnáma“), í Botni í [[Súgandafjörður|Súgandafirði]] („Botnsnáma“), á tveimur stöðum í [[Arnarfjörður|Arnarfirði]] (Dufansdalur og Þernudalur), í [[Stálfjall|Stálfjalli]] (''[[Stálfjallsnáma]]'') á milli [[Barðaströnd|Barðastrandar]] og [[Rauðisandur|Rauðasands]], á Tindum á [[Skarðsströnd]] („Skarðsnáma“), á tveimur stöðum á vestanverðu [[Tjörnes]]i („Hringversnáma“ og „Tungunáma“) og í Jökulbotnum í sunnanverðum [[Reyðarfjörður|Reyðarfirði]].
 
Saga kolleitar og námuvinnslu á Íslandi er dregin saman ítarlega í ný bókinni, gefin út af alþjóðlegu teymi jarðfræðinga undir forystu Richard Pokorný frá J. E. Purkyně háskólanum (Tékklandi).<ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/2021/05/02/kolanamur_a_islandi_komu_ad_gagni_i_heimsstyrjoldum Morgunblaðið, Fimmtudagur, 29. apríl 2021 - ''Kolanámur á Íslandi komu að gagni í heimsstyrjöldum''].</ref><ref>[https://www.cambridgescholars.com/product/978-1-5275-6717-7 POKORNÝ R., FIALOVÁ V., GRÍMSSON F., KOUTECKÝ V. (2021): ''Mineral Resources in Iceland: Coal Mining''. Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne, UK, ISBN 9781527567177, 315 pp.].</ref>.
 
== Tengt efni ==