„Lunga“: Munur á milli breytinga

Hryggdýr sem anda að sér lofti nota lungu til loftskipta en hlutverk þeirra er að sjá til þess að súrefni (O₂) komist inn í blóðrás og koldíoxíð (CO₂) úr blóðrás.<ref name=":0">{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/science/human-respiratory-system/The-lungs|titill=The lungs, gross anatomy|höfundur=Encyclopædia Britannica|útgefandi=|ár=2021|mánuðurskoðað=Apríl|árskoðað=2021}}</ref>  Lungu hryggdýra eru allt frá því að vera stakur poki (lungnafiskar og froskdýr) yfir í kerfi af flóknum margskiptum líffærum (fuglar og spendýr).<ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/science/respiratory-system/The-lung|titill=The lung|höfundur=Encyclopædia Britannica|útgefandi=|ár=2021|mánuðurskoðað=Apríl|árskoðað=2021}}</ref> Í spendýrum eru tvö lungu staðsett í brjóstholinu sitt hvoru megin miðmætis (latína: mediastinum). Að neðan hvíla lungun við þindina en að ofan ná þau aðeins upp fyrir efsta rifbeinið.<ref name=":1">{{Bókaheimild|titill=Tortora G. J. og Derrickson, B. H. (2017). Principles of Human Anatomy and physiology. New York: Harper and Row.}}</ref> Í fullorðnum manni vega lungun til samans um 1. kg og er hægra lungað stærra en það vinstra sem helgast af staðsetningu hjartans sem deilir rýminu vinstra megin með vinstra lunganu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/lung-weight|titill=Structure of the Respiratory System: Lower Respiratory Tract|höfundur=D´Angelis, C. A, Coalson, J. J. og Ryan, R. M.|útgefandi=Í Fuhrman, B. P. og Zimmerman, J. J., Pediatric critital care. (bls.490-498). Elsevier|ár=2011}}</ref>

Lungu eru, svampkennd líffæri, umlukin brjósthimnu (l. pleura visceralis) en önnur sambærileg himna þekur brjóstholið innanvert (l. pleura parietalis). Á milli himnanna er vökvafyllt rými, er kallast fleiðruhol . Samloðun er milli himnanna sem gerir það að verkum að lungun haldast útþanin, líka við útöndun. Raskist jafnvægið milli himnanna til dæmis ef loft kemst á milli þeirra getur lungað eða lungun fallið saman. Brjósthimna lungnanna tengist öndunarvöðvum í þind, brjóstholi og rifjum. Við innöndun dragast þessir vöðvar saman og lungun þenjast út þegar loft leitar inn í þau en við útöndun slaknar á þeim og loft flæðir út úr lungunum.<ref name=":0" />

Frá munn- og nefholi, þar sem öndunarvegur byrjar, liggur barki (l. trachea) sem skiptist í tvær berkjur (l. bronchus) sem tengjast sitthvoru lunganu. Bæði lungun tengjast miðmæti á svæði sem kallað er hlið (hilum) þar sem berkjur, æðar og taugar koma inn í lungun og brjósthimnur mætast.<ref name=":0" />

Í lungunum greinast berkjur í sífellt smærri pípur sem nefnast berklur (e. bronchi). Minnstu berklurnar enda síðan í klösum af smáum blöðrum sem eru um 200-300 µm í þvermál og nefnast lungnablöðrur (l. alveole). Í lungnablöðrunum fara loftskipti fram og er yfirborð þeirra mjög mikið eða um 75 m² til að tryggja nægileg afköst. Það eru lungnablöðrurnar sem ljá lungunum sína svampkenndu eiginleika en í fullorðnum manni eru að meðaltali 480 milljónir lungnablaðra.<ref name=":0" />

Öndunarhreyfingar lungna eru ósjálfráðar og er stjórnað af öndunarstöð sem staðsett er í mænukylfu (l. medulla oblongata). Til hennar berast boð um magn koldíoxíðs og súrefnis í blóði frá nemum sem meðal annars eru staðsettir í ósæð og hálsslagæðum. Öndunarstöðin fær einnig boð frá þannemum í lungnaveggjum um þenslu lungnanna sem tryggir að þan lungnanna sé ekki meira en vefur þeirra þolir.<ref name=":0" /> Við lok útöndunar eru um 2,5 lítrar af lofti í lungunum en við djúpa innöndun geta þau rúmað allt að 6 lítra af lofti.<ref name=":3" />

Með hliðsjón af blóðflæði eru lungun flókin líffæri. Í þeim er að finna tvöfalt æðakerfi, svokallaða lungnablóðrás sem skiptist í slagæðar og bláæðar sem eru með misháum blóðþrýstingi og að mestu leyti aðskildar. Í lunganabóðrás fara loftskipti fram í lungnablöðrum. Lungnablóðrásin liggur frá hægri slegli (l. ventricule) hjartans til lungna og frá lungum til hjartans um vinstri gátt (e. atrium).<ref name=":1" />

Súrefnissnautt blóð hlaðið koldíoxíði berst frá hægri slegli hjartans um lungnaslagæðar til lungnanna. Lungnaslagæðarnar fara inn í lungum um hlið (l. hilum) ásamt meginberkjunum og greinast með svipuðum hætti og berkjur og berklur um lungnavefinn. Eftir margar greiningar fylgja smæstu slagæðarnar bláæðum í háræðanet lungnablaðranna þar sem loftskiptin eiga sér stað. Þrýstingur í lungnaslagæðunum er einungis 1/5 þess sem gerist í slagæðum annars staðar í líkamanum og af þeim sökum eru veggir þeirra þynnri. Súrefnisríkt blóð safnast í bláæðlinga og síðan í bláæðar í lungunum og liggja þær ólíkt slagæðunum ekki með berkjum og berklum, um lungun, heldur aðrar leiðir í þunnum bandvefsræmum á milli lungnablaðanna. Nálægt hlið sameinast bláæðarnar stórar bláæðar sem flytja súrefnisríkt blóðið að vinstri gátt (e. atrium) hjartans sem dælir því áfram til líkamans.<ref name=":0" />