Fordæmisréttur

Venjuréttur er réttarkerfi þar sem lög eru túlkuð og þeim beitt í gegnum álit dómara. Í venjurétti eru lög túlkuð með tillti til fordæma. Í máli þar sem aðilar eru ósammála um hvernig á að túlka lög eru fyrri ákvarðanir annarra dómstóla hafðar að leiðarljósi við beitingu laganna í viðkomandi máli.

Á þessu korti eru lönd með venjuréttarkerfi merkt með bleiku litbrigði.

Ef skorið hefur verið úr svipuðu máli með tilteknum hætti áður er dómstóllinn bundinn við þá ákvörðun (þetta nefnist stare decisis). Hins vegar ef málið er talið í eðli sínu frábrugðið eldri málum, og ekki er kveðið á um hvernig eigi að fara með málið í lögum, hefur dómarinn vald og skyldu til að skera úr málinu. Dómstóllinn leggur frá sér álit þar sem færð eru rök því ákvörðuninni, sem er til þess valdandi að dómararar séu bundnir við það fordæmi í framtíðarmálum. Með þessum hætti er sköpuð venja sem hefur sama vægi og gildi og lög sem eru lögð fram af löggjafarvaldinu og reglugerðum sem eru lagðar fram af framkvæmdarvaldinu.

Venjuréttur á rætur sínar að rekja til hefða úr konungsgörðum Englands í kjölfar landvinninga Normanna árið 1066. Í gegnum Breska heimsveldið dreifðist venjuréttur víða um heim, en lagakerfi margra þessara landa byggjast á venjurétti enn þá í dag.

Um það bil þriðjungur heimsbúa búa í venjuréttarumdæmi í dag, eða í umdæmi þar sem notast er við venjurétt í bland við annarra lagakerfa. Meðal þessara landa eru Ástralía, Bahamas, Bandaríkin (nema Louisiana), Bangladess, Barbadóseyjar, Belís, Botsvana, Bretland (og hjálendur þess eins og Gíbraltar), Dóminíka, Kamerún, Kanada (nema Québec), Fijieyjar, Gana, Grenada, Gvæjana, Hong Kong, Indland, Ísrael, Jamaíka, Kenýa, Kýpur, Líbería, Malasía, Malta, Mjanmar, Míkrónesía, Namibía, Náru, Nýja-Sjáland, Nígería, Pakistan, Palá, Papúa Nýja-Gínea, Filippseyjar, Síerra Leóne, Simbabve, Singapúr, Suður-Afríka, Srí Lanka og Trínidad og Tóbagó.

Heimild

• Fyrirmynd greinarinnar var „Common law“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 22. mars 2021.

  Þessi lögfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.