„Manntalið 1703“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8 |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[Mynd:Manntal 1703.jpg|right|thumb|300px|Fólks registur yfir alla Snæfellsness sýslu Anno 1703. Fyrst yfir Skógarstrandar sveit, samantekið í Martio.]]
'''Manntalið 1703''' var fyrsta heildar[[manntal]] sem gert var á Íslandi. Manntalið var jafnframt fyrsta manntal sem náði til allra íbúa í heilu landi þar sem getið var nafns, aldurs og stöðu íbúanna í þjóðfélaginu. Ákvörðun um gerð manntalsins var tekin vegna bágrar efnahagsstöðu þjóðarinnar á [[17. öld]]. [[Árni Magnússon]] og [[Páll Vídalín]] (sem þá var vara[[lögmaður]]) voru valdir til þess að rannsaka hag landsins og leggja til úrbótatillögur, og var manntalið ein forsenda þeirra.▼
▲Manntalið var jafnframt fyrsta manntal sem náði til allra íbúa í heilu landi þar sem getið var nafns, aldurs og stöðu íbúanna í þjóðfélaginu. Ákvörðun um gerð manntalsins var tekin vegna bágrar efnahagsstöðu þjóðarinnar á [[17. öld]]. [[Árni Magnússon]] og [[Páll Vídalín]] (sem þá var vara[[lögmaður]]) voru valdir til þess að rannsaka hag landsins og leggja til úrbótatillögur, og var manntalið ein forsenda þeirra.
:''„saa skall commissionen vere betenckt paa at samle et rigtig mandtall ofver alle familierne der i landet, fra beste til ringeste mand, hvorudi de skulle specificere og forklare hosbondens og hustruens nafn, deres börn, og frenders nafn som hos dem (svo), item alle tieneste karle, tieneste drenge tieneste quinder og piger, in summa ingen undtagen store og smaa, unge og gamle, som i det helle land findes, hvorved dend store mengde af fattige ved hver sted nöie skal observeris og beskifves.“''
Lína 12 ⟶ 11:
Manntalið þótti einsdæmi á sínum tíma, og almenningur í landinu kallaði veturinn 1702–1703 manntalsvetur. Manntalið hefur varðveist úr öllum hreppum, en þó hefur frumritið glatast í sumum tilfellum.
Eftir að manntalinu var skilað á Alþingi í júní 1703 sendu Árni og Páll það til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]]. Þar lá það að mestu óhreyft í 75 ár, en þá tók [[Skúli Magnússon]] [[landfógeti]] það árið [[1777]]
Árið 2003 efndu Hagstofa Íslands og Þjóðskjalasafn Íslands til ráðstefnu í tilefni af 300 ára afmæli Manntalsins 1703. Í framhaldi af ráðstefnunni var gefið út ráðstefnurit með erindum sem flutt voru þar.
Lína 24 ⟶ 23:
* Vestfirðingafjórðungur: 17.831
* Norðlendingafjórðungur: 11.777
* Austfirðingafjórðungur:
Síðari rannsóknir hafa sýnt að eitthvað sé vantalið, t.d. vantar [[Viðey]] á Sundum, en víst er að þar voru nokkrir búsettir. Einnig leikur grunur á að smábörnum hafi stundum verið sleppt. Þó er hugsanlegt að fá börn á aldrinum 0–7 ára stafi af harðindaárunum áður en manntalið var tekið. Mikill munur á fjölda karla og kvenna vekur athygli. Hann er talinn stafa af því að karlmenn dóu frekar af slysförum. Einnig kemur fram í heimildum að karlmenn þoldu verr [[hungursneyð]], m.a. af því að þeir unnu frekar erfiðisvinnu.
| |||