„Brennihvelja“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Bjarga 7 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.7 |
||
Lína 15:
| binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758)
}}
'''Brennihvelja''' (fræðiheiti '''''Cyanea capillata''''') er stærsta þekkta [[marglyttur|marglyttutegundin]]. Hún lifir í köldum sjó í [[Norður-Íshaf]]inu, [[Atlantshaf|Norður-Atlantshafi]] og [[Kyrrahaf|Norður-Kyrrahafi]] og finnst sjaldan sunnar en á 42°N [[breiddargráða|breiddargráðu]]. Sams konar marglyttur, hugsanlega af sömu tegund finnast í hafi nálægt [[Ástralía|Ástralíu]] og [[Nýja-Sjáland]]i. Stærsta brennihveljan sem hefur fundist rak í fjöru á [[Massachusetts Bay]] árið 1870 og var ummálið 2,3 m og armarnir voru 36,5 m langir.<ref>http://www.waterford-today.ie/index.php?option=com_content&task=view&id=933&Itemid=10177&ed=68</ref><ref>http://www.jellyfishfacts.net/mane-jellyfish.htm{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.redorbit.com/education/reference_library/cnidaria/lions_mane_jellyfish/4326/index.html</ref>
Brennihveljur er mestan hluta lífsferil síns á [[úthafssvæði|úthafssvæðum]] en hafa tilhneigingu til að setjast að í grunnum og vörðum fjörðum á seinasta hluta eins árs æviskeiðs síns. Brennihveljur í úthafinu eru fljótandi vinjar fyrir ýmsar dýrategundir í hafinu. Afræningjar brennihvelju eru [[sjófuglar]], stórir fiskar, aðrar marglyttutegundir og sjóskjaldbökur.<ref>{{Cite web |url=http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |title=Geymd eintak |access-date=2010-08-17 |archive-date=2011-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110108024017/http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |dead-url=yes }}</ref> Marglytturnar sjálfar éta [[dýrasvif]] og fiskaseiði.<ref>{{Cite web |url=http://www.extremescience.com/zoom/index.php/life-in-the-deep-ocean/60-giant-jellyfish |title=Geymd eintak |access-date=2010-08-17 |archive-date=2010-08-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100824200351/http://www.extremescience.com/zoom/index.php/life-in-the-deep-ocean/60-giant-jellyfish |dead-url=yes }}</ref> Fullorðin dýr halda sig í uppsjó og afla sér fæðu með löngum öngum sem eru alsettir stingfrumum. Stingfrumurnar lama smádýrin.
[[Mynd:Schleiden-meduse-2.jpg|thumb|Lífsferill hvelju <br />1-8 sýnir umbreytingu á lirfu yfir í holsepa, 9-11 hvernig kynlaus æxlun á sér stað á holsepa stigi þegar efýrur losna frá holsepa,12-14 umbreytingu frá efýrum yfir í fullvaxnar hveljur |left]]
Brennihveljur æxlast bæði með [[kynæxlun]] á hveljustigi og [[kynlaus æxlun|kynlausri æxlun]] á holsepastigi.<ref>{{Cite web |url=http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |title=Geymd eintak |access-date=2010-08-17 |archive-date=2011-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110108024017/http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |dead-url=yes }}</ref> Á eins árs líftíma sínum fer brennihvelja í gegnum fjögur mismunandi stig, lirfustig, holsepastig, efýru stig og hveljustig.<ref>{{Cite web |url=http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |title=Geymd eintak |access-date=2010-08-17 |archive-date=2011-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110108024017/http://www.typesofjellyfish.net/lions_mane_jellyfish/lions_mane_jellyfish.html |dead-url=yes }}</ref> Karlkyns brennihveljur gefa frá sér sæði og frjóvgun verður á munnanga (manibrium) kvendýrs. Ungviðið þroskast fyrst í munnanga kvendýrsins en síðan leita lirfurnar niður að botni þar sem þær setjast og verða að holsepa. Separnir lifa á smákrabbadýrum. Þeir fjölga sér svo með kynlausri æxlun, vaxtaræktun (strobilering) þannig að af sepanum bútast litlar hveljur (efýrur) sem leita upp og verða að fullvöxnum hveljum þar<ref>http://www.dnr.sc.gov/marine/pub/seascience/jellyfi.html</ref> Hver holsepi verður að mörgum marglyttum, ungar hveljur (ephyraes) losna frá og vaxa yfir í hveljustig og verða að kynþroska brennihveljum.<ref>http://www.teara.govt.nz/en/open-ocean/2/2</ref>
Holsepinn getur lifað í nokkur ár og framleitt efýrur að vorlagi ár eftir ár. Fullvaxnar hveljur lifa hins vegar aðeins eitt ár. Holsepinn getur framleitt fóthylki (podocysta) sem er dvalarstig þar sem sepinn fjölgar sér kynlaust við erfiðar umhverfisaðstæður. Separnir sjálfir geta einnig fjölgað sér kynlaust, heill sepi getur vaxið út úr öðrum.<ref>[http://avs.is/media/avs/Brennihvelja_a_Islandsmidum.pdf Brennihvelja á Íslandsmiðum R 059-07 Skýrsla til AVS,Líffræðistofnun Háskólans, febrúar 2010, höfundar Guðjón Már Sigurðsson, Fannar Þeyr Guðmundsson, Ástþór Gíslason, Jörundur. Svavarsson.]</ref>
[[Mynd:Cyanea capillata 2007.JPG|thumb|right|Lítil brennihvelja sem rekið hefur upp á strönd]]
Lína 35:
* [http://avs.is/media/avs/Brennihvelja_a_Islandsmidum.pdf Brennihvelja á Íslandsmiðum R 059-07 Skýrsla til AVS,Líffræðistofnun Háskólans, febrúar 2010, höfundar Guðjón Már Sigurðsson, Fannar Þeyr Guðmundsson, Ástþór Gíslason, Jörundur. Svavarsson.]
* [http://www.educatedearth.net/video.php?id=3629 Video of the Lion's mane jellyfish]
* [http://www.extremescience.com/GiantJellyfish.htm Giant Jellyfish] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100205061702/http://extremescience.com/GiantJellyfish.htm |date=2010-02-05 }}
* [http://www.glaucus.org.uk/Jelly.htm British Marine Life Study Society - ''C. capillata'' and ''C. lamarcki'']
* [http://www.marlin.ac.uk/species/Cyaneacapillata.htm Marine Life Information (UK)]
* [http://www.mbl.edu/marine_org/marine_org.php?func=detail&myID=BX796 Marine Biological Laboratory (Massachusetts)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007115613/http://www.mbl.edu/marine_org/marine_org.php?func=detail&myID=BX796 |date=2007-10-07 }}
* [http://jellieszone.com/cyanea.htm Pacific Coast jellies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050830234416/http://jellieszone.com/cyanea.htm |date=2005-08-30 }}
[[Flokkur:Holdýr]]
| |||