„Loki“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Undurhundur (spjall | framlög)
Merki: Farsímabreyting Breyting frá farsímavef
Undurmundur (spjall | framlög)
m Lagaði málfar, stafsetningu og villur.
Lína 4:
'''Loki Laufeyjarson''' er afar fyrirferðarmikið goðmagn í [[norræn goðafræði|norrænni goðafræði]]. Hann er sonur [[Laufeyjar]] og Fárbauta jötuns og er því af [[jötnar|jötnaætt]]. Hann umgengst goðin mikið og blandaði eitt sinn blóði við [[Óðinn]] sjálfan. Loki eignaðist þrjú hræðileg afkvæmi með tröllkonunni [[Angurboða|Angurboðu]] en kona hans var önnur. Hún hét [[Sigyn]] og eignaðist Loki tvo syni með henni.
 
Það hafa ekki fundist nein ummerki um að hann hafi nokkurs staðar verið tilbeðinn eða dýrkaður, enda hefur sárasjaldan hlotist gott úr því að treysta Loka. Loki er slægur og slunginn og er ásum oft til mikils ama. Af hrekkjum sínum og illvirkjum hefur Loki fengið mörg miður hugguleg viðurnefni til að mynda ''rógberi ásanna'', ''frumkveði flærðanna'' og ''vömm allra goða og manna''.
 
Í [[Eddukvæði|Eddukvæðum]] má finna [[Lokasenna|Lokasennu]] sem segir frá rifrildi Loka við hin goðin og einnig segir hinn færeyski ''[[Loka Táttur]]'' frá því þegar Loki hjálpar mannfólkinu. Mest er að finna um Loka í [[Snorra-Edda|Eddu Snorra Sturlusonar.]]
 
== Loki og gjafir dverganna ==
[[Sif]] hét kona [[Þór (norræn goðafræði)|Þórs]], og var hún fríð ásýndum. Fallegast þótti hár hennar sem skein eins og skíra gull. DagLoki einngerði ákvaðsér Lokieitt sinn að leik að klippa hár Sifjar, semtil að hrekkja hana og Þór. Er morgun rann sá Þór að Sif var hárlaus og þóttist hann vita hver var á bak við það. "LOKI!" kallaði hann. Sjá hvað þú gerðir! Hvernig dirfistu að klippa hár konu minnar! Á ég nú að eiga hárlausa konu?" Þór var eldmóður. "Hvað með að gefa henni hatt?" spurði Loki. "Ef þú finnur ekki leið til að ná hári Sifjar aftur, þá skal ég mölva í þér alla liði!" smásagði hrekkÞór.
Er rann á morgun sá Þór að Sif var sköllótt, þóttist hann vita hver var á bak við það. "LOKI!" kallaði hann. "Sjá hvað þú gerðir! Hvernig dirfistu að klippa hár konu minnar! Á ég nú að eiga hárlausa konu?" Þór var eldmóður. "Hvað með að gefa henni hatt?" spurði Loki. "Ef þú finnur ekki leið til að ná hári Sifjar aftur, þá skal ég brjóta á þér alla liði!" sagði Þór.
 
Fór Loki þá í [[Svartálfaheim]]. Hann vissi að hinir högu dvergar gætu skapað nýtt hár fyrir Sif, en hann myndi samt þurfa að sannfæra þá fyrst. SkrappKom hann þáfyrst til dvergabræðrannabræðra er voru synir Ívalda dvergs. "Hafið þið heyrt fréttinar? Æsir munu halda keppni, til þess að sjá hverjir eru bestu smiðirnirsmiðir heims og bræðurnir Brokkur og EitriSindri segja að þið, kveifirnar hafið ekki roð í þá!" sagði Loki. "Það er þeim einfeldingum líkt, að skora á syni Ívalda. Þeir eiga ekki roð í okkur!" sögðu synir Ívalda. "Gott og vel, en þið verðið að smíða þrjá hluti, og einn þeirra skal vera langt gullið hár." Því næst fór Loki til dverganna Brokks og Sindra."Þið munuð ekki trúa þessu! synir Ívalda segjast vera betri smiðir en þið, þeir segja að þið eigið ekki roð í þá!" sagði Loki. "Ekki roð í þá, ha? Synir Ívalda gætu ekki temprað sinn eigin sprella! En því ættum við að eyða tíma okkar í þá? Það er á allra vitorði að við séum betri!" Sögðu Brokkur og Sindri. "Nú? mér sýndist synir Ívalda vera þokkalegir! Ég þori að veðja mínum eigin haus að þeir eru betri!" Sagði Loki. Það leist dvergunum á og tóku þeir því áskoruninni.
sagði Loki. "Það er þeim einfeldingum líkt, að skora á syni Ívalda. þeir hafa ekkert í okkur!" Sögðu synir Ívalda. "Gott og vel, en þið verðið að smíða þrjá hluti, og einn þeirra skal vera langt gullið hár." Því næst fór Loki til dverganna Brokks og Eitra."Þið munu ekki trúa þessu! synir Ívalda segjast vera betri smiðir, þeir segja að þið eigið ekki roð í þá!" sagði Loki. "Ekki roð í þá, ha? Synir Ívalda gætu ekki temprað sinn eigin sprella! En því ættum við að eyða tíma í þá? það er öllum vitað að við erum betri!" Sögðu Brokkur og Eitri.
"Nú? mér sýndist synir Ívalda vera þokkalegir! Ég þori að veðja mínum eigin haus að þeir eru betri!" Sagði Loki. Það leist dvergunum á og tóku þeir því áskoruninni.
 
Nú kallaði Loki saman æsi til að dæma í keppninni. Sá Loki að sonum Ívalda gekk vel með sína gripasmíði, en Brokkur og EitriSindri sem voru nú þegar búnir með tvö djásn og þriðja hið glæsilegasta, mikill og fagur hamar, var næstum því kláraðurfullsmíðaður. Loki vissi að með þessum hamarhamri myndu Brokkur og EitriSindri sigra keppnina og var hann vera í miklu klandri. Hinnsvegarvegna vissiloforðsins hannum höfuðið. En til að klárasmíða hamarinhamarinn þurfti smiðjaneldsmiðjanverahaldast á réttu hitastigi og. Brokkur sá til þess með því að pumpa físibelg. Breytti Loki sér í stóra mýflugu og stakk í hönd Brokks, en Brokkur hélt áfram að pumpa. Því næst stakk Loki hann áí háls,hálsinn. Brokkur rak upp hvalarópkvalaóp en hélt áfram að pumpa. Að lokum stakk Loki augnlok Brokks svo fast að úr því blæddi og Brokkur neyddist til að hætta að pumpa. ÚtHitabreytingin afí hitabreytingunnismiðjunni íolli Smiðjunniþví brotnaði handfangiðskaftið brotnaði á hamrinum sem EitriSindri tempraði.
 
Nú rann upp stundin fyrir Goðin að dæma gjafir dverganna. Fyrst komu synir Ívalda og sýndu verkin sín. Sif var fengið nýtt gullið hár sem skein jafnvel bjartara en það fyrra, og var þeirrar náttúru að vaxa og haga sér að öllu leiti eins og venjulegt hár. Því næst var Óðni fært gullið spót er var nefnt [[Gungnir]] og var það búið göldrum svo það geigaði aldrei, en það kom Óðni vel þar sem hann var eineygður. að lokum var [[Freyr|Frey]] fært langskip ersem gathægt veriðvar að brotiðbrjóta saman þangað tilþannig að það varpassaði minna ení lófilófa.
 
Næst stigu Brokkur og EitriSindri fram með gjafirnar sínar. Óðni færðu þeir gylltan hring er margfaldaðist á átta daga fresti. Frey gáfu þeir gullhertan gölt er gat flogið og aldrei þreyst.
Að lokum báru þeir fram mikinn hamar er þeir kölluðu [[Mjölnir|Mjölni]] og færðu Þór. Með þessum hamri gat Þór kallað fram þrumur og eldingar og var hann þeirrarþeim náttúrugaldri fæddurgæddur að þegar honum ervar kastað, snýrsneri hann alltaf til baka í hendur þess sem kastaði. En handfangiðskeftið var of stutt, af völdum klækjabragða Loka, svo Þór gat aðeins mundað hann með annarri hendi, en ekki báðum. Fannst Þór það smávægilegur galli. Æsir voru sammála að Mjölnir væri besta gjöfin. Því sigruðu Brokkur og EitriSindri og þeir vildu nú innheimta loforð Loka og gera hann höfðinu styttri. En Loki leyndivar slægur og lumaði á bragði "Þið getið átt haus minn, svo lengi sem skaðið engan part háls míns. Ég veðjaði höfði mínu, engu öðru!" sagði hann, og því hélt hann haus. En Brokkur, æfur yfir vanefndunum, saumaði munn goðsins lokaðan. Loki fékk að gjalda fyrir hrekk sinn á endanum, en Æsir fengu mikil djásn.
 
== Afkvæmi Loka ==
Loki gat þrjú afkvæmi með tröllkonunitröllkonunni, [[Angurboða|Angurboðu]], hvert öðru hryllilegra. Fyrst ber að nefna [[Miðgarðsormur|Miðgarðsorminn]], risaslanganrisaslöngu sem býrumlykur íhafið hafinu umhverfiskringum Miðgarð,. ogÞá [[Fenrisúlfur|Fenrisúlf]], risastórsem úlfur,var eru báðir undan Lokaógnarstór og Angurboðu komnir og eru tvö helstusterkur tortímingaröfl í norrænni goðafræðiúlfur. Þriðja afkvæmi þeirra ervar [[Hel]] en hún ríkirríkti yfir NiflNiflheimi og tekurtók við sálum þeirra sem dóu úr elli, veikindum eða á annan hátt sem ekki deyjavar hetjulegahetjulegur dauðdagi í bardaga. Einnig áátti Loki tvo syni með konu sinni Sigyn, þeir heitahétu Váli og Narfi.
 
== Smiðurinn ==
Eitt afkvæmi Loka er enn ótalið en það er hinn áttfætti hestur [[Sleipnir]]. ErÞannig var að Æsir vildu víggirða Ásgarð með miklum múr. Kom bergrisi einnnokkur komí dulargervi til ásanna og bauðst til að byggja múrmúrinn í kringum Ásgarð. HannSagðist sagðisthann viljavera besti himintunglinsmiður sólmúra sem til væri og mánaenginn gæti launumgert ogsterkari höndmúr hinnaren fögru Freyjuhann. Sagðist hann myndimyndu ljúka verkinu á aðeins þremur árstíðum. Leist ásum ekkilaunum velvildi hann fá himintunglin sól og mána og hönd hinnar fögru [[Freyja|Freyju]]. Æsir sem vildu gjarnan fá múr, ræddu sín á þaðmilli tilboð smiðsins, en þóttu smiðurinn krefjast allt of hárra launa. Þá kvaðst Loki hafa ráð. ÆsirHann lagði til að í stað þess að smiðurinn fengi tvo vetur og eitt sumar til smíðanna, myndu gefaþeir smiðnumaðeins tímagefa honum eina árstíð, einn vetur,eða til sumardagsins fyrsta til að kláraljúka við að smíða múrinn. Ef honum tækist ekki að ljúka við múrinn áinnan þeimþess tíma fengi smiðurinn ekkert að launum. Taldi Loki öruggt að smiðurinn myndi þá aðeins ná að ljúka við stærstan part múrsins, án þess að klára hann alveg, og eftir það yrði létt verk fyrir goðin að klára hann. Þá fengju þau múrinn ókeypis. Æsirnir efuðust um að hann myndi samþykkja svo stuttan tíma til smíðanna, en Loki taldi smiðinn stoltan, hrokafullan og drambsaman og hann myndi samþykkja.
 
SmiðurinnÚr varð að smiðurinn gekkst við tilboði ásanna. Hann mátti enga hjálp fá, en mátti þó nota hest sinn, mikinn fák er hét [[Svaðilfari]], til að bera grjót í múrinn. Hverja nóttu bar hannSvaðilfari stórt hlass af steinum til risans. Þannig skorti smiðinn aldrei steina og gat einblínt á byggingu múrsins. Þegar dró nær dró sumri sá Loki að smiður myndi klára verk sitt og varð þá hræddur mjög. Brá hann sér í líki hryssu svo hann gæti lokkað Svaðilfara, hest smiðsins í burtu. Er smiður sá að hann myndi ekki klára verk sitt rann í hann æði og æsir sáu að hann var jötunn. Kom þá Þór og banaði Þursanum.
Seinna kom Loki aftur til Ásgarðs með áttfættan hest, er æsir nefndu Sleipni, en sagði ásum aldrei hvaðan hann kom.
 
== Örlög Baldurs ==
Loki var sá sem bar ábyrgð á dauða [[Baldur]]s. Goðin léku sér að því að kasta hlutum að Baldri því [[Frigg]] hafði komið því svo fyrir að ekkert beit á honum með því að taka loforð af öllu kviku og ókviku að það myndi aldrei skaða Baldur. Loki komst þó að því með klækjabrögðumþað hlutureina sem gatekki skaðaðhafði hannlofað var mistilteinnskaða ogekki komBaldur hannvar þvímistilteinn. svoHann fyrir aðplataði [[Höður (norræn goðafræði)|HöðurHöð]], hinn blindiblinda ás,. Loki fékk honum mistilteinsknippi, ísem hendurnarHöður ogskaut varpaði þvíBaldri, óafvitandi um hvað hann hafði undir höndum,. Hæfði Baldrimistilteinninn svoBaldur afí hjartað og hneig hann hlaustörendur baniniður. Einnig segir sagan að þegar æsir reyndu að ná Baldri aftur úr Helju með því að fá alla hluti heims til að gráta hann, þá hafi Loki dulbúið sig sem tröllkonuna Þökk en hún var sú eina sem neitaði að gráta. Baldur var því um kyrrt í Helju. Seinna uppgötvaði Váli, sonur Rindar, þriðju konu Óðins, að Höður hafði orðið Baldri að bana. Váli drap Höð vegna þess.
 
Loki hefur verið borinn saman við bragðarefi í ýmsum [[þjóðartrúarbrögð]]um, t.a.m. sléttuúlfinn (Coyote) í trúarbrögðum indíána Norður-Ameríku. Þá hefur honum verið líkt við [[Hermes]], sem blekkti eitt sinn [[Apollon]], slavneska guðinn [[Veles]] og hinn kínverska apakonung.