„Sykra“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
m Tók aftur breytingar 157.157.206.55 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Dexbot
Merki: Afturköllun
Lína 1:
Ég er sykur[[Mynd:D-glucose-chain-2D-Fischer.png|thumb|right|120px|[[Glúkósi]], [[einliður|einliða]] sykra]]
'''Sykrur''' eru í [[efnafræði]]nni [[hýdröt]] [[kolefni]]s með almennu formúluna C<sub>n</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>m</sub>. Þau verða flest til við [[ljóstillífun]] plantna og eru jafnframt forðanæring þeirra, svo og annarra lífvera. Sykrur skiptast upp í ''[[einliður]]'' eða ''[[einsykrur]]'', sem eru minnstu [[sameind]]irnar, því næst koma ''[[tvísykra|tvísykrur]]'', sem eru tvær einsykrur tengdar saman, næst ''[[fásykra|fásykrur]]'' sem eru úr tveimur til níu einsykrum og svo að síðustu ''[[fjölsykra|fjölsykrur]]'' sem eru tíu eða fleiri einsykrur, sem mynda stórar sameindir. ''Matarsykur'' eða það sem við köllum '''[[sykur]]''' (einnig reyrsykur) í daglegu tali, er tvísykra og er samsett úr einsykrunum [[glúkósi|glúkósa]] og [[frúktósi|frúktósa]]. Fjölsykrur eru gerðar úr stórsameindum af einsykrum þær flokkast sem mjölvi og beðmi. Mjölvi er forðanæring plantna, við fáum mikla orku úr mjölva. Finnst í ávöxtum, grænmeti, kornmeti o.fl. Beðmi er í frumuvegg plantna. Maðurinn getur ekki melt beðmi en grasbítar, svo sem jórturdýr, lifa samlífi með örverum sem geta melt það. Við þurfum trefjar fyrir meltinguna af því að þær t.d mýkja hægðir.
 
Hægt er að rita flestar sykrur C<sub>n</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>m</sub> þar sem m og n gildið er þrír eða hærri tala og oftast er sama hlutfall vetnis og súrefnis og í vatni. Einföldustu sykrurnar eru því C<sub>3</sub>(H<sub>2</sub>O)8og<sub>3</sub> og eru kallaðar 3C-sykrur og fæst nafnið af kolefnisfjöldanum í sykrunni.
[[Mynd:Saccharose2.svg|thumb|left|160px|Sakkarósi eða matarsykur, tvísykra]]
Eins og sést hér til vinstri á myndinni eru [[hýdroxýl]]hópar tengdir flestum kolefnunum. Þegar sykrur bindast saman og mynda tví- eða fjölsykrur, losnar hýdroxýlhópur af annarri sykrunni og vetni af hinni og verða þá til laus tengi svo að efnin geta bundist, afgangs verður vatn. Einliða sykrur tengjast eingöngu á þennan hátt og mynda svokölluð 1,4-tengi. Til hliðar er mynd af sakkarósa, sem er tvísykra, og á henni sést hvernig frúktósi og glúkósi hafa bundist saman.