|
[[Mynd:Jónas Hallgrímsson.jpg|thumb|Mynd eftir [[Déssington]] gerð eftir tveimur skissum Helga Sigurðssonar, læknanema, af Jónasi á líkbörunum. Myndin birtist fyrst á titilsíðu bókarinnar ''Ljóðmæli og önnur rit, eftir Jónas Hallgrímsson'' 1883]]
[[Mynd:JonasHallgrimsson-EJ.jpg|alt=|thumb|Stytta af Jónasi eftir [[Einar Jónsson]].]]
'''Jónas Hallgrímsson''' ([[16. nóvember]] [[1807]] að [[Hraun í Öxnadal|Hraun]]i í [[Öxnadalur|Öxnadal]] – [[26. maí]] [[1845]] í [[Kaupmannahöfn]]) var [[Ísland|íslenskt]] [[skáld]] og [[náttúrufræði]]ngur. Hann var afkastamikill rithöfundur, [[ljóð]]skáld og þýðandi og var einn af stofnendum [[tímarit]]sins [[Fjölnir (tímarit)|Fjölnis]]. Hann dó í Kaupmannahöfn árið 1845 vegna [[blóðeitrun]]ar, sem stafaði af [[fótbrot]]i sem hann hlaut við að detta niður stiga.
== Ævi ==
Jónas var sonur [[Hallgrímur Þorsteinsson|Hallgríms Þorsteinssonar]] aðstoðarprests og Rannveigar Jónasdóttur. Hann átti þrjú systkini, Þorstein (1800), Rannveigu (1802) og Önnu Margréti (1815). Á öðru ári fluttist Jónas ásamt fjölskyldu sinni til [[Steinsstaðir (Öxnadal)|Steinsstaða]] í Öxnadal og var það árið [[1809]]. Faðir hans drukknaði í [[Hraunsvatn]]i árið 1816 og var Jónas þá sendur í fóstur að [[Hvassafell|Hvassafelli]] í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]], þar sem móðursystir hans bjó. Síðar var honum komið til náms hjá séra [[Jón Jónsson lærði|Jóni lærða Jónssyni]] í [[Möðrufell]]i. Þar hlaut hann kennslu veturinn [[1819]]-[[1820|20]]. Jónas var fermdur vorið 1821 heima í Öxnadal. Því næst fór hann í heimaskóla í [[Goðdalir|Goðdölum]] í [[Skagafjörður|Skagafirði]] þar sem hann stundaði nám veturna 1821-1823 hjá séra [[Einar H. Thorlacius|Einari H. Thorlacius]], tengdasyni Jóns lærða. Þaðan lá leið hans til [[Bessastaðaskóli|Bessastaðaskóla]] og þar var hann við nám í sex vetur til 1829.
Að loknu stúdentsprófi starfaði Jónas sem skrifari hjá Ulstrup bæjar- og landfógeta í Reykjavík þar sem hann bjó einnig. Þá starfaði hann sem [[verjandi]] í nokkrum málum fyrir [[landsréttur|landsrétti]]. Segir sagan að Jónas hafi beðið Christiane Knudsen veturinn [[1831]]-[[1832|32]], en hún hafi hafnað honum.
== Nám og störf ==
Jónas hélt til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]] til náms árið [[1832]]. Hann lagði í fyrstu stund á [[lögfræði]], en skipti síðar yfir í [[bókmenntir]] og [[náttúrufræði]] og er þekktur fyrir störf sín á þeim sviðum. Hann lauk svokölluðu fyrsta og öðru lærdómsprófi, báðum með 1. einkunn. Jónas fékk styrk úr ríkissjóði til rannsókna á [[náttúrufar]]i [[Ísland]]s og vann að því verki árin [[1839]] - [[1842]]. Eftir það hélt hann til í [[Danmörk]]u og var þá ýmist í [[Sórey]] eða í Kaupmannahöfn. Hann fékk styrk til að skrifa landlýsingu Íslands. Einnig ritstýrði hann [[Fjölnir|Fjölni]], sem hann hafði stofnað ásamt nokkrum öðrum Íslendingum á námsárunum. Voru þeir kallaðir [[Fjölnismenn]]. Þar birti hann mikið af kvæðum sínum og ritgerðum. Auk þess stundaði hann þýðingar og meðal annars þýddi hann alþýðlega bók um [[stjörnufræði]], sem var gefin út [[1842]], prentuð í [[Viðey]]. Í því riti er að finna mikinn fjölda [[nýyrði|nýyrða]], sem Jónas bjó til, meðal annarra orðin [[sporbaugur]] og [[reikistjarna]].
== Bein Jónasar ==
Bein Jónasar Hallgrímssonar voru flutt til Íslands frá [[Assisstenskirkjugarðurinn í Kaupmannahöfn|Assistenskirkjugarðinum í Kaupmannahöfn]] árið [[1946]]. Það var iðnjöfur úr [[Mosfellssveit]], [[Sigurjón Pétursson]] að nafni, kenndur við [[Álafoss]], sem stóð mest fyrir því að fá bein Jónasar flutt heim. Sigurjón var mikill áhugamaður um Jónas og vildi hann grafa Jónas norður í [[Öxnadalur|Öxnadal]], þar sem hann var fæddur.
Var Sigurjón búinn að standa í miklum rökræðum við fyrirmenn í ríkisstjórn, m.a. [[Ólafur Thors|Ólaf Thors]], þáverandi forsætisráðherra, og [[Jónas frá Hriflu]], sem átti sæti í Þingvallanefnd. Ríkið taldi bein Jónasar vera þjóðareign og að bein hans skyldu grafin í [[þjóðargrafreitur|þjóðargrafreit]] á [[Þingvellir|Þingvöllum]], við hlið [[Einar Benediktsson|Einars Benediktssonar]]. En ríkið virtist ekki hafa peninga til að borga undir uppgröft beina Jónasar og flutning þeirra heim. Sigurjón greiddi fyrir meirihlutann, m.a. greiddi hann undir [[þjóðminjavörður|þjóðminjavörð]], [[Matthías Þórðarson]], svo hann kæmist út og gæti byrjað uppgröftinn. Það tók dágóðan tíma, því Matthías þurfti að grafa fyrst upp þá sem lágu ofan á Jónasi. Það voru hjón, sem voru jarðsett um aldamótin [[1900]] og feðgar jarðsettir [[1875]]. En Jónas dó árið [[1845]].
Loks þegar bein Jónasar komu með [[Brúarfoss (skip)|Brúarfossi]] til landsins í október 1946, voru alþingismenn, þ.m.t. þeir sem Sigurjón hafði staðið í deilum við, fastir inni á þingi að setja lög um [[Keflavíkurflugvöllur|Keflavíkurflugvöll]].
Sigurjón nýtti sér tækifærið, fyrst enginn úr [[Þingvallanefnd]] eða frá ríkinu var til að taka á móti beinunum, og ók beint norður í land með líkamsleifarnar. Hann ætlaði sér að láta grafa Jónas fyrir norðan, en varð ekki að ósk sinni. Prestar fyrir norðan neituðu að jarðsyngja hann, skv. fyrirskipunum að sunnan.
Að endingu stóð kista Jónasar í kirkjunni að Bakka í um viku áður en henni var ekið suður og var svo loks grafin í [[Þjóðargrafreitur|þjóðargrafreitnum]] [[16. nóvember]] [[1946]], sem var fæðingardagur Jónasar og hefur síðar hlotið heitið ''[[Dagur íslenskrar tungu]]''.
Stytta af Jónasi eftir [[Einar Jónsson]] var afhjúpuð [[1907]] við Lækjargötu en var síðan færð árið 1947 í [[Hljómskálagarðurinn|Hljómskálagarðinn]] þar sem hún stendur í dag.
== Tenglar ==
{{Wikivitnun}}
{{Wikiheimild|Höfundur:Jónas Hallgrímsson|Jónasi Hallgrímssyni}}
* [http://jonashallgrimsson.is/ Vefur Landsbókasafns Íslands - Háskólabókasafns um Jónas Hallgrímsson]
* [http://jonas.ms.is/ Vefur MS um Jónas Hallgrímsson]
* [http://www.library.wisc.edu/etext/Jonas/Jonas.html Síða um Jónas hjá Háskólanum í Wisconsin]
* [http://www.snerpa.is/net/kvaedi/jh-heiti.htm Ljóðmæli Jónasar]
* [http://www.gopfrettir.net/g_vinir/ferdir/Kpmh_ganga.htm Um slóðir Jónasar í Kaupmannahöfn]
* [http://www2.hi.is/Apps/WebObjects/HI.woa/swdocument/1011325/Svavar+Sigmundsson.ppt#257,1,Slide 1 Orðasmíð Jónasar Hallgrímssonar; grein af hi.is] ppt-skjal
'''Verk Jónasar á netinu'''
* [http://www.handrit.is/is/biography/view/JonHal009 Handrit með verkum Jónasar Hallgrímssonar]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2192174 ''Grasaferðin''; birtist í Lögberg 1919]
'''Blaðagreinar um Jónas'''
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=242685''Jónas Hallgrímsson''; heil Lesbók Morgunblaðsins 1995 tileinkuð skáldinu]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000547887 ''Salthólmsferð - Sendibréf herra Jónasar Hallgrímssonar til sinna samferðamanna''; birtist í Eimreiðinni 1897]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3305494 ''Hvað er svo glatt''...; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1987]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3269238 ''Um kveðskap Jónasar Hallgrímssonar''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1929]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3267553 ''Gunnarshólmi - sagan af tilurð kvæðisins''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1925]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3273132 ''Jónas Hallgrímsson - þýðing hans fyrir Ísland og skáldskap á Íslandi''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1938]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3276204 ''Betri son og tryggari en Jónas á ekkert land''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1945]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3276187 ''Frá Jónasi Hallgrímssyni''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1945]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3276197 ''Náttúrufræðingurinn Jónas Hallgrímsson''; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1945]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3276208 ''Náttúrufræðingurinn Jónas Hallgrímsson''; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1945]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2323660 ''Jónas Hallgrímsson og trúin''; grein í Eimreiðinni 1902]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000525551''Jónas Hallgrímsson''; grein í Skírni 1907]
[[Flokkur:Fjölnir]]
[[Flokkur:Íslensk skáld]]
[[Flokkur:Íslendingar sem gengið hafa í Kaupmannahafnarháskóla]]
[[Flokkur:Íslendingar sem látist hafa af slysförum]]
hann datt niður stiga eins og ehv djöfulsins lúði eins og hann Hákon Ingi
{{fd|1807|1845}}
Styttan af honum er ehv annað ljót eins og hann Hákon Ingi
Hákon Ingi er fag ætla að kýla hann bráðum
| 