„Hjaltlandseyjar“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip Merki: 2017 source edit |
Ekkert breytingarágrip Merki: 2017 source edit |
||
Lína 107:
Frá 15. öld skiptu Hjaltlendingar við kaupmenn frá [[Hansasambandið|Hansasambandinu]]. Kaupmennirnir keyptu skipsfarma af saltfiski, ull og smjöri og fluttu inn salt, dúka, bjór og aðrar vörur. Seinni hluti 16. aldar og fyrri hluti 17. aldar einkenndust af stjórn einræðisherrans [[Róbert Stewart]] jarls og sons síns Patricks. [[María Skotadrottning]], hálfsystir Róberts, faldi honum eyjarnar. Sonur Róberts sá um byggingu [[Skálavogskastali|Skálavogskastala]] en eftir að hann var fangelsaður árið 1609 lagði kórónan Orkneyjar og Hjaltlandseyjar aftur undir sig. Árið 1643 faldi [[Karl 1. Englandskonungur]] [[Vilhjálmur Douglas|Vilhjálmi Douglas, 7. jarl af Morton]] eyjarnar. Morton-ættin hélt eyjunum öðru hvoru til ársins 1766 þegar [[Jakob Douglas|Jakob Douglas, 14. jarl af Morton]] seldi eyjarnar til Laurence Dundas.
=== 18. og 19. öld ===
Viðskipti við norðþýska bæi stóðu yfir til ársins 1707 þegar [[Sambandslögin 1707|Sambandslögin]] voru samþykkt. Hár tollur á salti hindraði verslun þýskra kaupmanna við Hjaltlendinga. Í kjölfarið varð efnahagskreppa því heimamenn voru ekki eins færir í að versla með saltaðan fisk. Samt sem áður byrjuðu nokkrir hjaltlenskir kaupmenn að gera út skip til að flytja fisk til [[meginland Evrópu|meginlands Evrópu]]. Þetta hafði neikvæð áhrif á sjálfstæða bændur í eyjunum þar sem þeim var neytt til að veiða fyrir þessa kaupmenn.
[[Bólusótt]] gekk yfir eyjarnar á 17. og 18. öld sem og annars staðar í Evrópu. Heilsa hjaltlendinga batnaði til munar við komu bólusetningar árið 1800. Kartöfluplágan 1846 hafði mjög slæm áhrif á eyjarnar. Ríkisstjórnin bjó til sértaka áætlun til að stuðla að efnahaglegum uppgangi eyjanna undir forystu Roberts Craigie kapteins í Breska sjóhernum. Hann dvaldi í Leirvík árið 1847–1852 og bætti vegakerfi eyjanna mikið.
Íbúafjöldinn náði hámarkinu 31.670 árið 1861. Breska stjórnin í eyjunum varð mörgum eyjamönnum dýrkeypt. Breska sjóherinn leitaði siglingafærni Hjaltlendinga en 3.000 manns voru í herþjónustu á [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] árin 1800 til 1815. Mikið var um að menn voru teknir án fyrirvara. Á þeim tíma voru 120 menn teknir frá Fetlar en aðeins 20 snéru heim. Fyrir lok 19. aldar voru 90% allra jarða í Hjaltlandseyjum komnar í eigu 32 einstaklinga og á árunum 1861 til 1881 fluttu rúmlega 8.000 Hjaltlendingar
Þegar ný lög um smábændur voru samþykkt árið 1886 frelsaði [[Frjálslyndi flokkurinn (Bretland)|frjálslyndi]] [[forsætisráðherra Bretlands|forsætisráðherrann]] [[William Ewart Gladstone|William Gladstone]] smábændur undan stjórn landeigenda. Lögin gerðu það að verkum að smábændur, sem fyrr voru ánauðugir, gætu keypt og notað jörðina sem þeir bjuggu á undir landbúnað. Hollendingar komu [[síld]]arævintýri af stað í eyjunum upp úr 1880, en því lauk á þriðja áratug 20. aldar þegar síldarstofninn dvínaði. Framleiðsla náði hámarki árið 1905, þegar yfir milljón tunnur voru framleiddar og þar af 700.000 fluttar út.
=== 20. öld ===
Á [[heimsstyrjöldin fyrri|heimsstyrjöldin fyrri]] gengu margir Hjaltlendingar í her, 3.000 í sjóherinn og 1.500 til viðbótar í varaliði með aðstöðu í eyjunum. Yfir 500 Hjaltlendingar létust í stríðinu, hlutfallslega fleiri menn en annars staðar á Bretlandi. Á þriðja og fjórða áratugnum fluttu fleiri Hjaltlendingar burt í bylgjum.
Á [[heimsstyrjöldin seinni|heimsstyrjöldinni seinni]] var norskt sjóherslið sem hét „Shetland bus“ sett upp í eyjunum haustið 1940 til að sinna erinum við Noregsstrendur. Um það bil 30 fiskveiðiskip voru notuð af norskum flóttamönnum til að flytja njósnara, uppreisnarmenn og birgðir yfir Norðursjóinn. Liðið sigldi fleiri en 200 ferðir en enn þeirra, Leif Larsen, sá um 52 ferðir einn.
Olíulindir sem uppgötvuðust á seinni hluta 20. aldar í sjónum austan og vestan við Hjaltlandseyjar hafa skilað sér í miklum tekjum fyrir eyjamenn. Eitt stærsta olíusvæðið í Evrópu, ''East Shetland Basin'', er við eyjarnar. Vegna þess og tengslanna við Noreg kom smávægileg [[heimastjórn]]arhreyfing upp árið 1978 en leitað var til [[Mön|Manar]] og [[Færeyjar|Færeyja]] til innblásturs.
Árið 1961 voru Hjaltlendingar 17.814 manns.
== Tenglar ==
| |||