„Finnland“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Antti Rinne is the current Prime Minister of Finland. |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 55:
Elstu leifar akuryrkju eru frá seinni hluta þriðja árþúsundsins fyrir Krist en veiðimennska og söfnun voru lengi eftir það algengasti lífsmátinn, ekki síst í austur og norðurhluta landsins<ref>[http://virtual.finland.fi/netcomm/news/showarticle.asp?intNWSAID=25919 Virtual Finland: Prehistory]</ref>.
[[Bronsöld]] (
Finnland og Svíþjóð eiga nærri 700 ára sameiginlega sögu. Sögur herma að upphaf þess sé [[krossferð]] undir stjórn [[Eiríkur helgi|Eiríks IX]] [[Svíakonungar|Svíakonungs]], sem á að hafa átt sér stað árið [[1154]]. Óvíst er hvort þessi krossferð var farin eða hvort þetta er einungis sögusögn. Ritaðar heimildir eru hins vegar fyrir því að Finnland var hluti af ríki [[Birgir jarl|Birgis jarls]] þegar krossferð var gerð þangað [[1249]].
Lína 61:
[[Mynd:Fi-map.jpg|190px|thumb|right|Kort af Finnlandi]]
[[Sænska]] var ráðandi með fram allri strandlengjunni og í stórum hluta Suður-Finnlands allt fram undir lok [[19. öld|19. aldar]] og var þar að auki tungumál yfirvalda og menntunar. Lengi var það sem nú er Finnland ekki skilgreint sem sérstakt svæði innan sænska ríkisins, frekar var að miðhluti Svíþjóðar og suðurhluti Finnlands væru álitin sameiginlegt meginsvæði ríkisins enda voru samgöngur sjóleiðina mun auðveldari en yfir land.
Sænskir kóngar leituðust við að flytja landamæri ríkisins lengra austur á bóginn og voru meira og minna stöðugar erjur við Rússa gegnum aldirnar af þeim sökum. Á [[18. öld]] snerist taflið og rússneskur her hertók nánast allt það sem nú er Finnland tvisvar ([[1714]]—[[1721]] og svo aftur [[1742]]
Árið [[1808]] hertók rússneskur her Finnland og Svíar neyddust til að afsala sér yfirráðarétti yfir því. Finnland varð sjálfstjórnarsvæði, [[Stórfurstadæmið Finnland]], innan rússneska keisaradæmisins allt fram til [[1917]]. [[Alexander 1. Rússakeisari|Alexander I]], Rússlandskeisari, varð fyrsti stórfursti Finnlands. Smám saman fékk [[finnska]]n mikilvægara hlutverk í opinberu lífi, upphaflega sem hluti af rússneskri viðleitni til að draga úr sambandinu við sænska menningu og menningarhefð en meir og meir sem hluti af finnskri þjóðernishreyfingu. Mikilvægt skref var söfnun og útgáfa sagnaverksins [[Kalevala]] árið [[1835]] og ekki síður þegar finnska var gerð jafnrétthá sænsku sem opinbert mál [[1892]]. Finnsk ritmenning hófst á fyrri hluta 19. aldar og voru það ekki síst sænskumælandi menntamenn sem stóðu fremst í að smíða þetta nýja ritmál, m.a. með slagorðinu: „''Svenskar äro vi icke, ryssar vilja vi icke vara, låt oss bli finnar''“.
Lína 203 ⟶ 204:
=== Íbúar ===
Í Finnlandi búa um 5,5 milljónir manna og er þéttleiki byggðar að meðaltali 17 íbúar á hvern [[ferkílómetri|ferkílómetra]]. Það gerir landið að þriðja strjálbýlasta landi Evrópu, á eftir [[Noregur|Noregi]] og [[Ísland]]i. Suðurhluti landsins hefur alltaf verið fjölmennastur og þar jókst íbúafjöldinn enn meir við [[þéttbýlisþróun]] [[20. öldin|20. aldar]]. Stærstu og mikilvægustu borgir í Finnlandi eru Stór-<nowiki/>[[Helsinki]] (sem nær yfir [[Helsinki]], [[Vantaa]], [[Espoo]] og [[Kauniainen]]), [[Tampere]], [[Turku]] og [[Oulu]].
Eftir [[Vetrarstríðið]] árið [[1939]] (og [[Framhaldsstríðið]] 1941), urðu 12% af íbúum Finnlands að flytjast búferlum. [[Stríðsskaðabætur]], [[atvinnuleysi]] og óvissa um [[þjóðhöfðingi|þjóðhöfðingja]] og [[sjálfstæði]] frá [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] olli miklum [[fólksflótti|fólksflótta]], sem ekki fór að draga úr fyrr enn á 8. áratug [[20. öld|20. aldar]]. Um hálf milljón Finna fluttist til Svíþjóðar á áratugunum frá 1950 fram til 1980, en allstór hluti þeirra hefur flust heim að nýju.
|