„Þýska keisaradæmið“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
mEkkert breytingarágrip
Lína 54:
Þýskaland varð heimsveldi sem bjó yfir sífellt stærra járnbrautakerfi, sterkasta her heims og æ stærri iðnkjarna.<ref>Paul Kennedy, ''The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000'' (1987)</ref> Á innan við einum áratug varð þýski keisaraflotinn næststærsti herfloti heims á eftir konungsflota [[Bretland|Bretlands]]. Eftir að [[Otto von Bismarck]] [[Kanslari Þýskalands|kanslari]] var leystur frá störfum af Vilhjálmi 2. tók keisaraveldið nýja og árásargjarna utanríkisstefnu sem leiddi að lokum til [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjaldarinnar]]. Þegar [[Frans Ferdinand erkihertogi]] var skotinn í [[Sarajevó]] árið 1914 átti Þýskaland tvo bandamenn, [[Ítalía|Ítalíu]] og [[austurrísk-ungverska keisaradæmið]], en Ítalía batt enda á bandalag sitt við Þjóðverja áður en heimsstyrjöldin hófst.
 
Í fyrri heimsstyrjöldinnheimsstyrjöldinni mistókst áætlun Þjóðverja um að hertaka París haustið 1914 og því varð til pattstaða á vesturvígstöðvunum. Viðskiptabann [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|Bandamanna]] gegn Þýskalandi olli hungursneyð þar í landi. Þjóðverjar neyddust ítrekað til að senda liðsauka til Austurríkis og Tyrklands á öðrum vígstöðvum. Þjóðverjar unnu þó mikla sigra á austurvígstöðvunum; þeir hernámu mikil landsvæði að austan eftir að hafa sigrað Rússa og neytt nýja stjórn Bolsévikanna til að undirrita [[Brest-Litovsk-samningurinn|Brest-Litovsk-samninginn]]. Sú ákvörðun Þjóðverja að beita óhömdum kafbátahernaði árið 1917 átti að þjarma að Bretum; þetta mistókst vegna fylgdar herskipa við kaupskip á leið yfir Atlanshafið. Ákvörðunin, ásamt [[Zimmermann-símskeytið|Zimmermann-símskeytinu]] alræmda, leiddi hins vegar til inngöngu Bandaríkjanna í stríðið. Á þeim tíma voru þýskir borgarar og hermenn þreyttir á stríðinu og undir áhrifum frá öfgum [[Rússneska byltingin|rússnesku byltingarinnar]].
 
Miðstjórn hersins undir forystu [[Paul von Hindenburg]] og [[Erich Ludendorff]] réð í auknum mæli lögum og lofum í ríkinu. Þeir tefldu öllu fram í einu lokaáhlaupi vorið 1918 áður en liðsauki Bandaríkjamanna gæti borist og notuðu fjölda hermanna, flugvéla og fallbyssa sem áður höfðu verið á austurvígstöðvunum. Þetta mistókst og í október neyddust herir þeirra til að hörfa, Austurríki-Ungverjaland og [[Tyrkjaveldi]] hrundu, [[Búlgaría]] gafst upp og Þjóðverjar sjálfir höfðu glatað trú sinni á stjórnarkerfi sínu. Eftir að reyna í fyrstu að halda í stjórnvölinn, sem kom af stað gífurlegum usla, hrundi þýska keisaradæmið í byltingu í nóvember 1918 og keisarinn sagði af sér ásamt öllum öðrum einvöldum ríkisins. Þetta leiddi til stofnunar [[Weimar-lýðveldið|Weimar-lýðveldisins]].