„Fornaldarheimspeki“: Munur á milli breytinga

 

==Klassísk heimspeki==

Mestar heimildir eru frá klassíska tímabilinu en mikilvægustu heimspekingar tímabilsins voru [[Sókrates]], [[Platon]] og [[Aristóteles]]. Þeir síðastnefndu eru meðal áhrifamestu heimspekingum sögunnar og er þeir hugsuðir sem hvað mest hafa mótað heimspekina og viðfangsefni hennar.

 

===Sókrates===

[[Sókrates]] (469-399 f.o.t.), sem skildi ekki eftir sig nein rit, bjó í [[Aþena|Aþenu]] þar sem hann stundaði heimspekina einkum á götum úti í samræðum við aðra menn. Honum var oft ruglað saman við [[Sófistar|fræðarana]] eða sófistana svonefndu en taldi sig ekki tilheyra þeim hópi, neitaði því alfarið að hann væri kennari og þáði aldrei borgun fyrir samræður sínar. Hann aflaði sér óvinsælda í Aþenu og var á endanum ákærður fyrir guðlast og að spilla æskulýðnum. Hann var fundinn sekur og dæmdur til dauða árið 399 f.o.t. Sókrates neitaði að flýja úr fangelsi og kaus fremur að hlýða dóminum. Hann drakk eitur, að skipan dómsins og lést, þá sjötugur að aldri. Heimspeki Sókratesar er einkum þekkt úr ritum lærisveina hans, aðallega Platons en einnig [[Xenofon]]s.

 

 

===Aristóteles===

[[Aristóteles]] var nemandi Platons. Hann fékkst við svo að segja öll svið heimspekinnar og er heimspeki hans afar kerfisbundin. Aristóteles fékkst einnig við vísindi og stundaði meðal annars rannsóknir í [[líffræði]], [[líffærafræði]], [[dýrafræði]], [[veðurfræði]], [[stjörnufræði]], [[sálfræði]], [[hagfræði]] og [[stjórnmálafræði]]. Hann fann upp [[rökfræði]] sem fræðigrein. [[Siðfræði]] Aristótelesar hefur verið endurlífguð á [[20. öld]] og haldið á lofti af [[G.E.M. Anscombe]] og [[Philippa Foot|Philippu Foot]].

 

: ''Sjá einnig grein um [[stóuspeki]]''

 

Upphafsmaður stóuspekinnar var Zenon frá Kítíon en Krýsippos var annar mikilvægur málsvari hennar. Stóumenn voru efnishyggjumenn en þó ekki eins afdráttalausir og epikúringar. Þeir kenndu að lífinu skyldi lifað í samræmi við náttúruna og örlögin. Stóumenn voru að vissu leyti algyðistrúar og töldu að heimurinn allur væri guðlegur, hann væri gegnsýrður af skynseminni, ''logos'', en það hugtak fengu þeir frá [[Herakleitos]]i. Þeir kenndu að [[dygð]]in væru einu gæðin og að [[löstur]] væri eina bölið, allt annað væri hlutlaust og hvorki bætti við eða drægi úr hamingju manns. Þetta viðhorf mildaðist er fram liðu stundir, m.a. hjá [[Panætíos]]i og [[Pósidóníos]]i sem blönduðu stóuspekinni áhrif frá Platoni. Stóuspekin var gríðarlega vinsæl í [[Rómaveldi]] og hafði mikil áhrif á menn eins og [[Cíceró]] og [[Seneca yngri|Seneca]] og [[Markús Árelíus]] voru stóískir heimspekingar. Á [[nýöld]] hafði stóuspekin talsverð áhrif á [[Baruch Spinoza]].