„Internetið“: Munur á milli breytinga

[[Mynd:Internet_map_1024Internet map 1024.jpg|thumb|right|Myndræn framsetning á tengingum hluta Internetsinsnetsins]]

'''InternetiðNetið''' eða '''netiðinternetið''' (óvíða '''Alnetiðalnetið''') er alþjóðlegt kerfi [[tölvunet]]a sem nota [[IP]]-samskiptastaðalinn til að tengja saman [[tölva|tölvur]] um allan heim og myndar þannig undirstöðu undir ýmsar [[netþjónusta|netþjónustur]], eins og [[veraldarvefurinn|veraldarvefinn]], [[tölvupóstur|tölvupóst]] og fleira. Í daglegu tali er því oft ruglað saman við veraldarvefinn, en hann er bara ein þjónusta af mörgum sem hægt er að nálgast á Internetinunetinu.

InternetiðNetið hefur orðið vettvangur fyrir alls kyns nýja [[samskipti|samskiptatækni]] (stundum kallaðir [[nýmiðill|nýmiðlar]]) og hefur haft mikil áhrif á eldri samskiptatækni. Í sumum tilvikum hefur Internetiðnetið nánast útrýmt eldri samskiptatækni, eins og t.d. [[póstur|póstsendingum]] [[bréf]]a. [[Fjölmiðill|Fjölmiðlun]] fer nú í auknum mæli fram á Internetinunetinu, samhliða [[ljósvaki|ljósvakamiðlum]] og [[dagblað|prentmiðlum]].

InternetiðNetið er upprunnið í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og er enn að mestu á forræði þeirra. InternetiðNetið er ekki miðstýrt en bandaríska einkafyrirtækið [[ICANN]] hefur yfirumsjón með mikilvægustu [[nafnrými|nafnrýmum]] Internetsinsnetsins, [[IP-tala|IP-talnakerfinu]] og [[Internetlén|lénakerfinu]], þar á meðal úthlutun [[rótarlén]]a. Fyrirtækið rekur stofnunina [[IANA]] samkvæmt samkomulagi við [[ríkisstjórn]] [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] frá [[1998]] en áður var hún rekin af upplýsingatæknistofnun [[University of Southern California]].

Rannsóknarstofnunin [[Advanced Research Projects Agency]] (ARPA eða DARPA) var sett á stofn innan [[varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna|varnarmálaráðuneytis Bandaríkjanna]] í kjölfar [[Spútnikáfallið|Spútnikáfallsins]] [[1957]] þegar Bandaríkjamenn töldu sig hafa dregist aftur úr [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] í [[tækni]]þróun. Eitt af fyrstu verkefnum ARPA var að hanna tækni til að tryggja að [[samskipti|samskiptanet]] [[Bandaríkjaher]]s þyldu áföll og til að tengja saman tölvur ólíkra höfuðstöðva hersins. [[J. C. R. Licklider]] var settur yfir verkefnið árið 1962. Eftirmaður hans, [[Ivan Sutherland]], fékk [[Lawrence Roberts]] til að hanna [[tölvunet]] með [[pakkabeining]]u sem verkfræðingurinn [[Paul Baran]] hafði rannsakað fyrir [[bandaríski flugherinn|bandaríska flugherinn]].

Roberts varð síðan yfirmaður í verkefninu og þróaði fyrstu útgáfuna af því sem síðar varð [[ARPANET]]. Netið var sett upp [[29. október]] [[1969]] milli [[Kaliforníuháskóli í Los Angeles|Kaliforníuháskóla í Los Angeles]] og [[Stanford Research Institute]] í [[Kalifornía|Kaliforníu]] sem var undir stjórn frumkvöðulsins [[Douglas Engelbart]]. Upphaflega notaðist netið við samskiptastaðalinn [[Network Control Program]] (NCP) en [[1983]] skipti ARPANET yfir í [[TCP/IP]] sem var mun sveigjanlegri staðall. Nafnið „Internet“ var fyrst notað til að lýsa neti byggðu á TCP/IP-samskiptareglunum árið 1974. 1987 varð til [[NSFNET]] sem tengdi háskóla í Bandaríkjunum og víðar og opnaði Internetiðnetið fyrir almennri notkun.

Fyrsta tengingin við netið frá öðru landi var við rannsóknarstofnunina [[NORSAR]] í [[Noregur|Noregi]] og [[University College London]] um [[gervihnöttur|gervihnött]] árið 1973. Á [[Ísland]]i tengdist [[Hafrannsóknarstofnun]] [[EUnet]] með [[UUCP]]-tengingu árið 1986 og [[Orkustofnun]] og [[Reiknistofnun Háskóla Íslands]] tengdust henni, en fyrsta IP-tengingin við útlönd var frá [[Tæknigarður|Tæknigarði]] við [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] [[21. júlí]] [[1989]]. Áætlaður fjöldi Íslendinga á Internetinunetinu var um 5 þúsund árið 1995 (þar af 3 þúsund virkir) en aðeins 10 tölvur á Íslandi voru nettengdar árið 1988.<ref>[httsphttps://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2723942 Mál málanna í íslenskum tölvuheimi í dag]</ref>

Upphaflega var Internetiðnetið hugsað fyrst og fremst til að tengja saman opinberar stofnanir, rannsóknarstofnanir og háskóla en árið 1988 var opnað fyrir tengingar við net sem rekin voru í hagnaðarskyni. Fyrsta tengingin var við [[MCI Mail]], einkarekna tölvupóstþjónustu sem hafði verið stofnuð árið 1983. Einkareknir þjónustuaðilar urðu til sem buðu upp á tengingu við heimili og fyrirtæki um [[mótald]] gegn gjaldi og önnur vinsæl net, eins og [[Usenet]] og [[BITNET]], tengdust Internetinunetinu og sameinuðust því síðar.

Árið 1990 var ARPANET lagt niður og tengingar þess teknar yfir af NSFNET. [[Veraldarvefurinn]] var fyrst kynntur árið 1991 og fyrsti margmiðlunar[[vafri]]nn, [[Mosaic]], varð til árið 1993 og [[Netscape Navigator]] kom á markað árið eftir. Á þessum tíma var mikil almenn umræða um Internetiðnetið og möguleika þess og tölvueign, sem áður takmarkaði notkun, var farin að aukast vegna útbreiðslu Internetsinsnetsins fremur en öfugt. Netnotkun tvöfaldaðist á hverju ári en um leið var mikill og greinilegur munur á notkun þess á Vesturlöndum og í [[þróunarríki|þróunarríkjum]] sem hefur aukist með tímanum.

Umræðan um framtíðarmöguleika netsins leiddi til þess að fjárfestar fengu ofurtrú á vaxtarmöguleikum tæknifyrirtækja. Fyrirtæki á borð við [[Microsoft]], [[Yahoo]] og [[AOL]] juku virði sitt gríðarlega á hlutabréfamörkuðum og lítil [[nýsköpun]]arfyrirtæki á sviði tækniþróunar áttu greiðan aðgang að fjármagni. [[Netbólan]] sprakk svo árin 2000-20012000–2001 þegar í ljós kom að væntingar fjárfesta voru ekki í takt við arðsemi fyrirtækjanna sem sum hver gerðu slæma yfirtökusamninga til að viðhalda vexti hvað sem það kostaði, og upp komst um nokkur mál þar sem [[bókhaldssvik]]um var beitt til að fegra stöðu fyrirtækja. Niðurstaðan var sú að [[NASDAQ]]-vísitalan þar sem tæknifyrirtæki eru fyrirferðamikil féll og trú fjárfesta á framtíð upplýsingatæknifyrirtækja minnkaði mikið. Hlutabréfahrunið olli niðursveiflu í [[hagkerfi|hagkerfum]] margra vestrænna ríkja. Þegar upp er staðið hafði hrunið þó meiri áhrif á hlutabréfamarkaðina en fyrirtækin sjálf sem flest lifðu það af.

{{commonscatCommons category|Internet|Internetinu}}