„Emmy Noether“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[File:Noether.jpg|thumb|Noether]]
'''Amalie Emmy Noether'''<ref name="Rufname" group="lower-alpha">[[Emmy (given name)|Emmy]] er ''[[Rufname]]'', þ.e.a.s. millinafn, en það er ætlað til frjálslegri notkunnar en fornafn eða eftirnafn. Cf. til dæmis notaði ferilskráin sem Noether sendi til Erlangen háskóla árið 1907 það (Erlangen University archive, ''Promotionsakt Emmy Noether'' (1907/08, NR. 2988); reproduced in: ''Emmy Noether, Gesammelte Abhandlungen – Collected Papers,'' ed. N. Jacobson 1983; online facsimile at [http://www.physikerinnen.de/noetherlebenslauf.html physikerinnen.de/noetherlebenslauf.html]). Stundum er ''Emmy'' ruglað við styttingu á ''Amalie'', eða "Emily". e.g. {{Citation|url=http://www.edge.org/documents/archive/edge52.html|author-link=Lee Smolin|first=Lee|last=Smolin|work=Edge|title=Special Relativity – Why Can't You Go Faster Than Light?|quote=Emily Noether, a great German mathematician}}</ref> (Borið fram {{IPA|ˈnøːtɐ}}
Noether fæddist í [[Gyðingar|gyðingafjölskyldu]] í bænum [[Erlangen]] sem er í [[Franconia|Franconian]] héraði [[Þýskaland|Suður-Þýskalands]]; faðir hennar var stærðfræðingur, [[Max Noether]]. Upphaflega ætlaði hún sér að kenna frönsku og ensku eftir að standast þau próf sem til þurfti, henni snerist þó hugur og ákvað að læra stærðfræði í [[Háskóli Erlangen|háskóla Erlangen]] í staðinn, þar sem pabbi hennar var kennari. Eftir að hún lauk lokaritgerð sinni árið 1907 undir handleiðslu [[Paul Gordan]] þá vann hún við Stærðfræðideild Erlangen án launa í 7 ár. Á þeim tíma fengu konur yfirleitt ekki að vinna sem fræðimenn, en árið 1915 var henni boðið af [[David Hilbert]] og [[Felix Klein]] að ganga til liðs við stærðfræðideild [[Háskóli Göttingen|Göttingen Háskóla]], sem var heimsfræg miðstöð stærðfræðirannsókna. Hinsvegar mótmælti heimspekideild háskólans þannig að Noether gaf fyrirlestra undir nafni Hilberts í fjögur ár. Henni var loks leyft að gegna stöðu ''[[Privatdozent]]'' árið 1919 eftir að Hilbert lét þau orð falla að þetta væri háskóli ekki baðhús.<ref>Haft eftir Reyni Axelsyni stærðfræðing við Háskóla Íslands.</ref>
Lína 502:
* {{cite web|last=Phillips|first=Lee|title=The female mathematician who changed the course of physics—but couldn't get a job|url=https://arstechnica.com/science/2015/05/the-female-mathematician-who-changed-the-course-of-physics-but-couldnt-get-a-job/|website=Ars Technica|publisher=Condé Nast|location=California|date=May 2015}}
* {{cite book|authorlink=Pavel Alexandrov|last=Alexandrov|first=Pavel S.|chapter=In Memory of Emmy Noether|title=Emmy Noether: A Tribute to Her Life and Work|editor1-first=James W|editor1-last=Brewer|editor2-first=Martha K.|editor2-last=Smith|place=New York|publisher=Marcel Dekker|year=1981|isbn=978-0-8247-1550-2|pages=99–111}}
* {{Citation|last=Byers|first=Nina|authorlink=Nina Byers|chapter=Emmy Noether|title=Out of the Shadows: Contributions of 20th Century Women to Physics|year=2006|editor1-first=Nina|editor1-last=Byers|editor2-first=Gary|editor2-last=Williams|place=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-82197-1}}
* {{Citation|author-last=Dick|author-first=Auguste|authorlink=Auguste Dick|title=Emmy Noether: 1882–1935|place=Boston|publisher=Birkhäuser|year=1981|isbn=978-3-7643-3019-4|translator-first=H.I.|translator-last=Blocher}}
Lína 525 ⟶ 523:
* {{Citation|last=Osen|first=Lynn M.|chapter=Emmy (Amalie) Noether|title=Women in Mathematics|publisher=MIT Press|year=1974|isbn=978-0-262-15014-9|pages=141–52}}
* {{Citation|last=Schmadel|first=Lutz D.|authorlink=Lutz D. Schmadel|title=Dictionary of Minor Planet Names|edition=5th revised and enlarged|place=Berlin|publisher=Springer-Verlag|year=2003|isbn=978-3-540-00238-3}}
* {{cite journal|first=Richard G|last=Swan|title=Invariant rational functions and a problem of Steenrod|journal=Inventiones Mathematicae|year=1969|volume=7|issue=2|pages=148–58|doi=10.1007/BF01389798|bibcode=1969InMat...7..148S}}
* {{cite book|last=Taussky|first=Olga|authorlink=Olga Taussky-Todd|chapter=My Personal Recollections of Emmy Noether|pages=79–92|title=Emmy Noether: A Tribute to Her Life and Work|editor1-first=James W.|editor1-last=Brewer|editor2-first=Martha K|editor2-last=Smith|place=New York|publisher=Marcel Dekker|year=1981|isbn=978-0-8247-1550-2}}
* {{Citation|authorlink=M. B. W. Tent|author-first=M.B.W.|author-last=Tent|title=Emmy Noether: The Mother of Modern Algebra|year=2008|publisher=[[CRC Press]]}}
* {{Citation|authorlink=Bartel Leendert van der Waerden|last=van der Waerden|first=B.L.|title=Nachruf auf Emmy Noether|trans-title=obituary of Emmy Noether|journal=Mathematische Annalen|volume=111|year=1935|language=German|pages=469–74|doi=10.1007/BF01472233|url=http://gdz.sub.uni-goettingen.de/index.php?id=11&PPN=PPN235181684_0111&DMDID=DMDLOG_0038&L=1|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903172427/http://gdz.sub.uni-goettingen.de/index.php?id=11&PPN=PPN235181684_0111&DMDID=DMDLOG_0038&L=1|archivedate=3 September 2014|df=dmy-all}}. Reprinted in {{harvnb|Dick|1981}}
|