„Jón Espólín“: Munur á milli breytinga

HannJón var fæddur á [[Espihóll|Espihóli]] í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]] og kenndi sig við þann bæ. Foreldrar hans voru [[Jón Jakobsson]] sýslumaður og kona hans Sigríður Stefánsdóttir. Jón lærði í heimaskóla hjá Jóni presti Jónssyni í [[Núpufell]]i og fór síðan til náms við [[Kaupmannahafnarháskóli|Kaupmannahafnarháskóla]].Hann var skipaður sýslumaður í [[Snæfellsnessýsla|Snæfellsnessýslu]] frá [[19. september]] [[1792]]. Hann tók við sýslunni seint í nóvember sama ár. Árið 1797 hafði hann sýsluskipti við Finn Jónsson sýslumann í [[Borgarfjarðarsýsla|Borgarfjarðarsýslu]] og var þar í fimm ár en þá skipti hann um sýslu við Jónas Scheving og fékk [[Skagafjarðarsýsla|Skagafjarðarsýslu]], þar sem hann var síðan sýslumaður til dauðadags. Hann bjó fyrst á [[Flugumýri]] í [[Blönduhlíð]] 1803–1806, síðan í [[Viðvík]] í [[Viðvíkursveit]] til 1822 og síðast á [[Frostastaðir|Frostastöðum]] í Blönduhlíð. Kona Jóns var Rannveig Jónsdóttir ([[6. janúar]] [[1773]] -– [[8. ágúst]] [[1846]]). Sonur þeirra, Hákon, gaf út þrjár bækur með efni eftir föður sinn að honum látnum.

Jón hafði mikinn áhuga á sagnfræði og ættfræði frá unglingsárum og skrifaði mikið um þau efni. Annállinn ''Íslands Árbækur í sögu-formi'', sem venjulega gengur undir nafninu ''[[Árbækur Espólíns]]'', kom út í 12 bindum á árunum [[1821]]–[[1855]]1821–1855. Árbækurnar eru yfirlit yfir sögu Íslands frá því um 1262 til samtíma höfundarins, og eru beint framhald af [[Sturlunga saga|Sturlungu]]. Þær höfðu mikil áhrif, enda um langt skeið eina prentaða yfirlitið um sögu Íslands eftir 1262.

Jón var afkastamikill höfundur. Eftir hann liggja meiri [[ættfræði]]upplýsingar en nokkurn annan mann frá fyrri tíð og við hann er kennt ættfræðiforritið [[Espólín (forrit)|Espólín]]. Hann tók saman fjöldamörg rit um mannkynssögu, einkum sögu fornaldar, en einnig sögu síðari alda. ''Langbarða sögur, Gota og Húna'' og þýðingarnar eftir Plútarkos eru sýnishorn af því safni. Hann orti sálma og skrifaði einnig eina fyrstu skáldsögu á íslensku, þ.e. ''Sagan af Árna yngra ljúfling''.<ref name="Sagan af Árna yngra ljúfling">[http://www.example.org/ Sagan af Árna yngra ljúfling], Skoðað 12. febrúar 2015.</ref>

Sagt hefur verið um Jón að hann hafi skrifað óvenju góða íslensku á tíð þegar málfar embættismanna var æði [[Danska|dönskuskotið]]. [[Gísli Konráðsson]], lærisveinn og vinur Jóns Espólíns, lýsti honum svo:

:„''Fríður var hann sýnum og mikill vexti; hæð hans var 73 þumlungar, en yfir axlir og brjóst 50 þumlungar að dönsku máli; armaþrekinn, fögur höndin, í smærra lagi eftir vexti og skófætur snotrir [...…] ljóseygur og augun í stærra lagi og opineygur og heldur rýnd á efri árum, en sá lengst af afarvel á bók.''“

* ''Íslands árbækur í söguformi'' 1–12, Kaupmannahöfn 1821–1855. — Ljósprentað í Reykjavík 1942–1947, með formála eftir Árna Pálsson: „Um Espólín og Árbækurnar“.

* ''Sjö miðvikudaga predikanir á föstunni, samanteknar af sál. sýslumanni J. Espólín'', Viðeyjarklaustri 1839. — Hákon Espólín gaf út.

* ''Andlegir sálmar, orktir af sál. sýslumanni J. Espólín'', Viðeyjarklaustri 1839. — Hákon Espólín gaf út.

* Jón Espólín og Einar Bjarnason: ''Saga frá Skagfirðingum 1647–1847'' 1–4, Rvík 1976–1979. — Fyrri hlutinn, til 1835, er eftir Jón Espólín, framhaldið eftir Einar Bjarnason á Mælifelli.

* ''Ættatölubækur Jóns Espólíns'' 1–8, Samskipti 1980–1983, gefnar út í ljósriti. — Árni Zophoníasson sá um útgáfuna, Rósinkrans Á. Ívarsson gerði nafnaskrá.

* Jón Espólín og Gísli Konráðsson: ''Húnvetninga saga'' 1–3, Rvík 1998. — Fyrri hlutinn, til 1833, er eftir Jón Espólín, viðaukar og framhald eftir Gísla Konráðsson. Jón Torfason sá um útgáfuna.

* Udkast til kort synchronisme over nordens sagaer. ''Tidsskrift for nordisk oldkyndighed'' 2, Kbh. 1829:349–366.

* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2042343 Baldur, 09.019. janúar 1868]