Wikipedia

„Salt“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
m Þjarkur færði Borðsalt á Salt: Aðalmerkingin, titill á enwiki
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
:''Þessi grein fjallar um matarsalt. Fyrir sölt í efnafræði, sjá [[salt (efnafræði)]]. Fyrir aðrar merkingar má sjá [[Salt (aðgreining)|aðgreiningarsíðuna]].''
[[File:Table salt with salt shaker V1.jpg|thumb|Borðsalt]]▼
 
[[Mynd:DeadSeaIsrael5.jpg|thumb|Lag af salti við [[Dauðahafið]].]]
▲''[[File:Table salt with salt shaker V1.jpg|thumb|Borðsalt]]
[[Mynd:Selpologne.jpg|thumb|Saltkristall]]
[[Mynd:Salt Farmers - Pak Thale-edit1.jpg|thumb|Vinnsla sjávarsalts í [[Tæland]]ii]]
'''Borðsalt''' eða '''matarsaltSalt''' er unniðsteintegund [[Salt (efnafræði)|salt]] ogsem er notað til að bragðbætamestu [[matur|mat]]gerð og [[Drykkur|drykki]]. Aðalefni þess (97-99%) erúr '''natríumklóríðnatríumklóríði''' ([[efnatákn]] [[Natrín|Na]][[klór|Cl]]), ensem þaðer inniheldurefnasamband oftastsem snefil af öðrum efnum, t.d.tilheyrir [[kalíumjoðíð]]iSalt (KIefnafræði)|söltum]]. ogÞað efnumer semmikið hindraaf myndunsalti kekkja.í [[BergsaltSjór|sjónum]], (''steinsalt'')það ereru unnið35 úrgrömm saltnámumaf víðasalti í [[Evrópa|Evrópu]],lítra enaf [[sjávarsalt]]sjó er(3,5% unniðselta). úr [[haf|sjó]].
 
Salt er notað til að bragðbæta mat og til að koma í veg fyrir að hann spillist. Bergsalt ''(steinsalt)'' er unnið úr saltnámum, en [[sjávarsalt]] er unnið úr [[haf|sjó]].
 
Salt er lífsnauðsynlegt og er eitt af grunnbrögðum [[bragðskyn]]sins. Það er [[natríum]] (en ekki [[klór]]) sem er [[Jón (efnafræði)|jónin]] sem spilar mikilvægt hlutverk í dýrum, hún er {{ill|rafvaki|en|electrolyte}}, nauðsynleg fyrir starfsemi vöðva og tauga, og viðheldur réttum [[Flæðiþrýstingur|flæðiþrýstingi]] (osmótískum þrýstingi).
 
== Matarsalt ==
[[Joð]]i er oft bætt í borðsalt en joðmagn í salti er misjafnt eftir markaðssvæðum og er tekið mið af því hve almennur joðskortur er á þeim svæðum þar sem selja á saltið. Sums staðar er [[flúor]] og [[járn]]i einnig bætt í borðsalt.
Matarsalt inniheldur snefil af öðrum efnum auk natríumklóríðs, t.d. kalíumjoðíð ([[Kalín|K]] [[Joð|I]]) og efni sem hindra myndun kekkja.
 
[[Joð]]i er oft bætt við til að koma í veg fyrir [[Joðskortur|joðskort]] hjá almenningi. Aðeins þarf örlítið magn af joði til að hindra joðskort. Joðskortur veldur greindarskorti. Sums staðar er [[flúor]]i bætt við til að koma í veg fyrir tannskemmdir, og [[járn]]i til að koma í veg fyrir [[blóðleysi]].
Borðsalt er ýmist talið fínt eða gróft, eftir stærð saltkristalla. [[Flögusalt]] er gróft salt sem myndar flata, óreglulega kristalla. Sem dæmi um það má nefna Maldon-salt.
 
== Iðnaðarsalt ==
Aðeins um 176% af öllu því salti sem unnið er í heiminum er borðsaltmatarsalt, afgangurinn er [[iðnaðarsalt]] sem ferer tilnotað í iðnaðarframleiðslu af ýmsu tagi, eðatil erað notaðdraga viðúr [[hálka|hálkueyðingu]].hálku Íá Evrópuvegum, ereða hlutfallið enn lægra og aðeins 3% af evrópskri saltframleiðslu erí borðsaltlandbúnaði. Gerðar eru mun strangari kröfur til hreinleika og efnainnihalds borðsaltsmatarsalts en iðnaðarsalts og það er því mun dýrara.
 
=== Iðnaðarsaltmálið á Íslandi 2012 ===
== Saltmálið ==
Í janúar [[2012]] sögðu íslenskir fjölmiðlar frá því að salt sem [[Ölgerðin Egill Skallagrímsson|Ölgerðin]] og áður [[Danól]] höfðu flutt inn, að minnsta kosti frá [[1998|1998,]] og selt til fjölda fyrirtækja í [[matvælaiðnaður|matvælaiðnaði]] var ekki borðsalt, heldur iðnaðarsalt, sem ekki þarf að standast sömu kröfur og salt sem ætlað er til manneldis. Forsvarsmenn Ölgerðarinnar kváðust ekki hafa vitað að saltið væri ekki ætlað til neyslu.<ref>[http://www.ruv.is/frett/idnadarsalt-i-matvaeli ''Iðnaðarsalt í matvæli''.] Á vef RÚV, skoðað 15. janúar 2012.</ref>
 
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
<references/>
 
== TengillTenglar ==
{{Wikiorðabók|borðsalt}}
{{commonscat|salt|borðsalti}}
Lína 24 ⟶ 32:
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1541151 ''Saltverksmiðja á Reykjanesi''; grein í Morgunblaðinu 1981]
 
{{stubbur}}
[[Flokkur:Sölt]]
[[Flokkur:Krydd]]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Salt“