„Leópold 3. Belgíukonungur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
{{konungur
'''Leópold III''' (''Léopold Philippe Charles Alberg Meinrad Hubertus Marie Miguel'' ([[franska]]) eða ''Leopold Filips Karel Albert Meinrad Hubertus Maria Miguel'' ([[hollenska]])) ([[3. nóvember]] [[1901]] – [[25. september]] [[1983]]) var konungur [[Belgía|Belgíu]] frá [[1934]] til [[1951]].▼
| titill = Konungur Belgíu
| ætt = [[Saxe-Coburg og Gotha-ætt]]
| skjaldarmerki = Great coat of arms of Belgium.svg
| nafn = Leópold 3.
| mynd = Leopold III van België (1934).jpg
▲
| fæðingardagur = [[3. nóvember]] [[1901]]
| fæðingarstaður = [[Brussel]], [[Belgía|Belgíu]]
| dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1983|9|25|1901|9|3}}
| dánarstaður = [[Woluwe-Saint-Lambert]], [[Belgía|Belgíu]]
| grafinn = Église Notre-Dame de Laeken, Brussel
| ríkisár = [[23. febrúar]] [[1934]] – [[17. júlí]] [[1951]]
| faðir = [[Albert 1. Belgíukonungur]]
| móðir = [[Elísabet af Bæjaralandi]]
| maki = [[Ástríður Belgíudrottning|Ástríður af Svíþjóð]] (1926-1935)<br>[[Lilian Baels]] (1941-1983)
| titill_maka = Eiginkonur
| börn = [[Jósefína Karlotta Belgíuprinsessa|Jósefína Karlotta]], [[Baldvin Belgíukonungur|Baldvin]], [[Albert 2. Belgíukonungur|Albert]], [[Alexander Belgíuprins|Alexander]], [[María Kristín Belgíuprinsessa|María Kristín]], [[María Esmeralda Belgíuprinsessa|María Esmeralda]]
}}
'''Leópold III''' ([[3. nóvember]] [[1901]] – [[25. september]] [[1983]]) var konungur [[Belgía|Belgíu]] frá [[1934]] til [[1951]].
==Æviágrip==
{{Konungar Belgíu}}▼
Leópold fæddist árið 1901 og var elsti sonur [[Albert 1. Belgíukonungur|Alberts 1. Belgíukonungs]]. Eftir [[fyrri heimsstyrjöldin]]a kvæntist hann sænsku prinsessunni [[Ástríður Belgíudrottning|Ástríði]] og eignaðist síðar með henni þrjú börn.
Leópold varð konungur Belgíu árið 1934 eftir að faðir hans lést í fjallgönguslysi. Árið 1935 missti Leópóld stjórn á bíl sínum með þeim afleiðingum að kona hans, Ástríður, hlaut bana af.<ref name=tíminn>{{Vefheimild|titill=Leopold Belgíukonungur|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1010403|útgefandi=''Tíminn''|ár=1950|mánuður=26. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=4. mars}}</ref>
Eftir dauða Ástríðar hóf Leópold aukin afskipti af utanríkismálum Belgíu og fékk því m.a. framgengt að Belgía lýsti fyrirfram yfir hlutleysi sínu ef til aðrar styrjaldar skyldi koma.<ref name=nýjadagblaðið>{{Vefheimild|titill=Leopold III. lýsir yfir algerðu hlutleysi Belgíu|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3547872|útgefandi=''Nýja dagblaðið''|ár=1936|mánuður=16. október|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=4. mars}}</ref> Þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út var hlutleysi Belgíu hins vegar ekki virt frekar en fyrri daginn og þann 10. maí árið 1940 réðust Þjóðverjar inn í Belgíu. Belgar reyndu að berjast gegn innrásarhernum en voru fljótt yfirbugaðir. Leópold hafði þá tekið við æðstu stjórn hersins og tók hann það að sér að gefast formlega upp fyrir Þjóðverjum.
Ólíkt þjóðhöfðingjum á borð við [[Vilhelmína Hollandsdrottning|Vilhelmínu Hollandsdrottningu]] og [[Hákon 7. Noregskonungur|Hákon Noregskonung]] ákvað Leópold að flýja ekki frá Belgíu ásamt ríkisstjórn sinni þegar Belgía var hernumin. Ákvörðun hans um að gefast persónulega upp fyrir innrásarliðinu og dvelja síðan áfram í Belgíu undir hernámi varð mjög umdeild. Forsætisráðherra hans, [[Hubert Pierlot]], taldi konunginn hafa brotið á stjórnarskránni með því að lýsa yfir uppgjöf Belga án samþykkis ríkisstjórnarinnar. Aðrir gagnrýnendur hans töldu einnig að með því að dvelja áfram í Belgíu sem fangi Þjóðverja hefði hann fyrirgert möguleikanum á að veita andspyrnunni í Belgíu forystu. Franski forsætisráðherrann [[Paul Reynaud]] sakaði Leópold um að hafa svikið þjóð sína og breskir fjölmiðlar útmáluðu hann sem „svikakonung“ og „konungsrottu“. Belgískir flóttamenn í Frakklandi skildu eftir bréfmiða við fæturna á styttu af Alberti 1. konungi (sem hafði barist við Þjóðverja til loka fyrri heimsstyrjaldarinnar) og kölluðu son hans „óverðugan arftaka“ hans.<ref name="atkin1990">{{Bókaheimild| titill=Pillar of Fire: Dunkirk 1940 | útgefandi=Birlinn Limited | höfundur=Ronald Atkin| ár=1990 | staður=Edinborg| bls=140–141 | ISBN=1 84158 078 3}}</ref>
Eftir að Þjóðverjar [[Orrustan um Frakkland|réðust inn í Frakkland]] var Leópold settur í stofufangelsi í [[Laeken-höll]]. Á meðan hann var fangi Þjóðverja ákvað hann að kvænast ástkonu sinni, [[Lilian Baels]]. Ákvörðun Leópolds um að kvænast í annað sinn undir þessum kringumstæðum styggði marga þegna hans, sem þótti hann vanvirða minningu Ástríðar með því að kvænast ótiginni konu sem var vænd um að vera höll undir Þjóðverja.<ref name=tíminn/> Til þess að sefa þjóðina bað Lilian þó um að vera ekki kölluð drottning Belgíu, heldur aðeins prinsessa af Réthy, og að börn þeirra Leópolds yrðu ekki talin með í erfðaröð til belgísku krúnunnar.
Leópold var fluttur til Þýskalands árið 1944 og var þar enn í stofufangelsi þegar her [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldinni)|bandamanna]] frelsuðu Belgíu sama ár. Útlagastjórn Pierlots, sem hafði dvalið í London á stríðsárunum, var svo ósátt vegna framkomu hans að hún neitaði að hleypa honum aftur inn í landið nema að belgíska þjóðin samþykkti það sérstaklega í þjóðaratkvæðagreiðslu. Árið 1950 var þjóðaratkvæðagreiðslan haldin og 57% Belga kusu að leyfa konungnum að snúa heim.<ref name=tíminn/>
Engin sátt ríkti meðal Belga um heimkomu konungsins og Leópold var áfram mjög umdeildur. Afstaða Belga var eftir pólitískum línum, en var einnig mjög margbreytileg héruðum: Flestir belgískir [[Flæmingjar]] studdu heimkomu Leópolds en flestir [[Vallónía|Vallónar]] voru á móti henni.<ref name=tíminn/> Belgískir sósíalistar undir forystu [[Paul-Henri Spaak]] voru harðir í andstöðu sinni gegn því að Leópold tæki aftur við völdum og því var óttast að það kynni að leiða til samfélagsóeirða eða jafnvel borgarastyrjaldar að hann gerðist þjóðhöfðingi landsins á ný.<ref>{{Vefheimild|titill=Deilan um Leopold|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4367336|útgefandi=''Fálkinn''|ár=1950|mánuður=25. ágúst|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=4. mars|höfundur=J. Nyhamar}}</ref> Að lokum fór svo að Leópold ákvað að segja af sér þann 17. júlí 1951 og leyfa elsta syni sínum með Ástríði, [[Baldvin Belgíukonungur|Baldvin]], að taka við konungstigninni í Belgíu. Leópold fékk þó leyfi til að búa áfram í Belgíu og var náinn ráðgjafi sonar síns.<ref>''La Couronne et la rose, Baudouin et le monde socialiste 1950-1974'', Le Cri, Brussels, 2010, {{ISBN|978-2-87106-537-1}}.</ref>
==Tilvísanir==
<references/>
{{Töflubyrjun}}
{{Erfðatafla
| fyrir=[[Albert 1. Belgíukonungur|Albert 1.]]
| titill=Konungur Belgíu
| frá=[[23. febrúar]] [[1934]]
| til=[[17. júlí]] [[1951]]
| eftir=[[Baldvin Belgíukonungur|Baldvin]]}}
{{töfluendir}}
▲{{Konungar Belgíu}}
{{stubbur|Belgía}}
{{fd|1901|1983}}
[[Flokkur:Saxe-Coburg og Gotha-ætt]]
[[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í seinni heimsstyrjöldinni]]
| |||