„New York-borg“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Stafsetning, málfar
uppfæri, viðbót
Lína 11:
|Web=http://www.nyc.gov/
}}
[[Mynd:NYC Montage 2014 4 - Jleon.jpg|thumb|Svipmyndir.]]
[[Mynd:New-York-Jan2005.jpg|thumb|300px|right|Miðborg [[Manhattan]], séð til norðurs frá [[Empire State-byggingin|Empire State-byggingunni]]. Gatan, sem horft er niður í er Fifth Avenue.]]
{{location map start | New York-borg |float=right |width=300}}
Lína 20 ⟶ 21:
{{location map end | New York-borg |caption= Borgarhlutar New York borgar}}
 
'''New York''' eða '''Nýja-Jórvík''' ([[enska]]: ''New York City'', gjarnan skammstafað ''NYC'') er fjölmennasta borg [[New York-fylki]]s, og jafnframt [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]], með ríflega 8,36 milljónir íbúa ([[20122017]]) af ýmsum þjóðernum. Á stórborgarsvæðinu eru rúmar 20 milljónir manna. Borgin er 800 [[ferkílómetri|ferkílómetrar]] að stærð og hefur hlotið viðurnefnið „stóra eplið“ ([[enska|ensku]] ''the Big Apple'',. sjáNew [[ListiYork-borg yfirer gælunöfnmiðstöð hinnaviðskipta, ýmsustjórnmála, fyrirbæra|listannsamskipta, yfirtónlistar, gælunöfn]])tísku og menningar.
 
New York-borg er miðstöð viðskipta, stjórnmála, samskipta, tónlistar, tísku og menningar og í henni eru einnig aðalstöðvar [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]].
 
Borginni er stjórnsýslulega skipt í fimm hluta: [[Brooklyn]], [[Bronx]], [[Manhattan]], [[Queens]] og [[Staten Island]].
 
== Saga ==
Áður en [[Evrópa|Evrópubúar]] settust að á svæðinu bjuggu [[Lenape-fólk|Lenape-indíánar]] þar. Fyrsti Evrópumaðurinn sem kom til New York var [[Ítalía|ítalinn]] [[Giovanni da Verrazzano]] en hann kom þangað árið [[1525]]. Hins vegar yfirgaf hann staðinn strax og skildi ekkert eftir sig. Það var ekki fyrr en árið [[1609]] að [[Holland|Hollendingar]] sendu [[England|Englendinginn]] [[Henry Hudson]], sem [[Hudsonfljót]]ið er nefnt eftir, og byggð Evrópumanna var stofnuð þar árið [[1613]]. Á meðan Hollendingar réðu yfir borginni kallaðist hún ''Nýja-Amsterdam'' en [[1664]] náðu [[Bretland|Bretar]] borginni á sitt vald og endurnefndu hana ''New York'' (sem stundum hefur verið þýtt '''Nýja-Jórvík''' á [[íslenska|íslensku]]) til heiðurs [[Hertoginn af Jórvík|Hertoganum af Jórvík]]. Jórvík eða York á Englandi er aftur leitt af keltneska staðarheitinu Caer Ebroc. [[1673]] náðu Hollendingar aftur stjórn yfir borginni og kölluðu hana ''Nieuw-Oranje'' („Nýju-Óraníu“) en gáfu hana endanlega frá sér árið [[1674]].
 
New York óx sem verslunarstaður undir stjórn Breta snemma á 18. öld og einnig sem miðstöð þrælasölu en árið 1730 höfðu 42% heimila þræl.
 
Í [[Frelsisstríð Bandaríkjanna|Frelsisstríði Bandaríkjanna]] var mesti bardaginn árið 1776, ''The Battle of Long Island'', í nútíma Brooklyn. Þar töpuðu Bandaríkjamenn fyrir Bretum. Árið 1790 varð borgin stærri en [[Philadelphia]]. Á 19. öld varð stórfelldur innflutningur á fólki frá Evrópu til New York. Hungursneiðar á Írlandi höfðu til að mynda áhfrif og árið 1860 voru 200.000 Írar í borginni. Þjóðverjar voru líka fjölmennir og komu úr héruðum þar sem átök höfðu verið.
 
New York sameinaðist Brooklyn árið 1898 en áður hafði það verið sérstök borg. Árið 1904 opnaði neðanjarðarlestarkerfið (''subway''). Ameríkanar af afrískum uppruna fluttu í auknum mæli til borgarinnar í byrjun 20. aldar frá Suðurríkjunum. Efnhagurinn gekk vel og hafið var að byggja skýjakljúfa. Á 8. og 9. áratugnum fjölgaði glæpum en fór fækkandi eftir miðjan 10. áratuginn.
 
[[Árásin á Tvíburaturnana]] leiddi til dauða tæpra 2200 manna og hernaðarafskipta Bandaríkjanna í málefnum Miðausturlanda og Asíu.
 
== Frægar byggingar og staðir ==
Lína 41 ⟶ 48:
== Tenglar ==
* [http://www.nyc.gov/ NYC.gov] is the official website of New York City.
 
==Heimild==
{{commonscat|New York City}}
* {{wpheimild|tungumál= en|titill= New York City|mánuðurskoðað= 4. apríl.|árskoðað= 2019 }}
 
{{Commons|New York City}}