Wikipedia

„Aþena“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Stonepstan (spjall | framlög)
354 breytingar
mEkkert breytingarágrip
lagfæring
Lína 6:
|lat_dir=N |lat_deg=37 |lat_min= 59|lat_sec=
|lon_dir=E |lon_deg=23 |lon_min=44 |lon_sec=
|Íbúafjöldi=789664.166046 (2012)
|Flatarmál=38,964
|Póstnúmer=
|Web=http://www.cityofathens.gr/
}}
[[Mynd:Athens, Greece - panoramio (202).jpg|thumb|Aþena.]]
[[Mynd:Lightmatter acropolis.jpg|thumb|[[Akrópólis]] í Aþenu]]
<onlyinclude>'''[[Aþena]]''' ([[gríska]] ''Αθήνα'' ([[umritun]] ''Aþena'', borið fram ''Aþína''); [[Alþjóðlega hljóðstafrófið]] /a'θina/) er [[höfuðborg]] [[Grikkland]]s og búa umtæpar 4 milljónir manna í henni, og; hafnarborg hennar [[Píreus]]700.000 Í Aþenu tilsjálfri fornaen bjugguá umstórborgarsvæðinu 200eru 3,7 milljónir (2017).000 mannsHafnarborg hennar er [[Píreus]].
 
[[Ólympíuleikarnir]] voru haldnir í Aþenu árið 2004 en voru fyrst haldnir þar þann 5. apríl 1896 í borginni Ólympíu á Grikklandi. Voru það fyrstu nútíma Ólympíuleikarnir eftir að þeir vorum afnumdir 393 e. Kr. vegna tengsla við heiðna trú.</onlyinclude>
Lína 18 ⟶ 19:
Orðsifjar borgarinnar eru ekki ljósar. Í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]] skeggræddu menn um hvort gyðja borgarinnar hefði gefið nafn sitt borginni eða hvort gyðja borgarinnar dregið nafn af borginni. Nú er talið að gyðjan dragi nafn sitt af borginni. Helst er talið að heiti borgarinnar sé komið frá óindóevrópskum frumbyggjum svæðisins og merking óþekkt.
 
==Saga==
Í borgríkinu [[Aþena|Aþenu]] fæddist fyrsta lýðræðisskipulagiðlýðræðisskipulag sem Evrópumenningin kann að segja fráEvrópu. Aþena var langfjölmennasta borgríki Forn-Grikkja og náði yfir allan [[Attíkuskagann]], um 2.300 ferkílómetra, eða svæði sem myndi þykja hæfilegt sem sýsla á Íslandi. Á 5. öld voru borgarar og fjölskyldur þeirra um 150.000 manns, þar af voru 40.000 fullorðnir karlmenn sem nutu stjórnmálalegra réttinda sem borgarar.
[[Mynd:Holy Apostles church ancient agora from Acropolis Athens.jpg|thumb|[[Agora]] ]]
 
Þrælar voru um 100.000 útlendingar, eða [[metoikar]], um 30.000. Borgin lá vel við verslun og siglingum um Eyjahaf og til Litlu-Asíu. Aþeningar réðu einnig yfir auðugum silfurnámum þar sem um 30.000 þrælar unnu í einu.
[[Mynd:Athen, Akropolis, Parthenon, Osten 2015-09.jpg|thumb|[[Akrópólis]] í Aþenu.]]
 
Hæðin [[Akrópólishæð|Akrópólis]] var háborg Aþenu. Þar voru goðunum reist hof og þar voru fjárhirslur borgarinnar, enda var auðvelt að verja hæðina fyrir innrásum. Neðan við háborgina myndaðist aðaltorgið, [[Agora]]. Þar voru allar helstu stjórnarstofnanir borgríkisins og þar var jafnframt markaður og samkomustaður karlmanna. Konur komu aðeins þangað til að sækja vatn í almenningsbrunna borgarinnar.
 
Lína 28 ⟶ 32:
Um 500 f. Kr. gerði annar aþenskur leiðtogi, [[Kleisþenes]], breytingar á lögum þar sem grundvallaratriði aþensks lýðræðis birtast. Allir frjálsir karlmenn í Aþenu fengu borgararétt og þar með sömu lagaréttindi. Til varnar borgríkinu komu Aþeningar sér upp stærsta og voldugasta flota Miðjarðarhafsins.
 
=== Gullöld Aþenu ===
Á 5. öld f. Kr. rísa listir og menning Grikkja hæst. Þetta á sérstaklega við um [[Aþenuborg]] sem varð á þessum tíma miðpunktur hins gríska menningarheims. Þess vegna er 5. öldin kölluð [[Gullöld Aþenu.]]
 
Þegar lýðræði [[Aþena|Aþenu]] hafði náð þroska áttu allir borgarar rétt á að mæta á Þjóðfund ([[ekklesía]]). Þar var tekið á mikilvægum málum, eins og matartöflum fyrir borgríkið, vörn þess og fegrun borgarinnar, kosið með hlutkesti í þjóðarráð 500 borgara, í þjóðardómstólana og herstjórar kosnir.▼
 
▲Þegar lýðræði [[Aþena|Aþenu]] hafði náð þroska áttu allir borgarar rétt á að mæta á Þjóðfund ([[ekklesía]]). Þar var tekið á mikilvægum málum, eins og matartöflum fyrir borgríkið, vörn þess og fegrun borgarinnar, kosið með hlutkesti í þjóðarráð 500 borgara, í þjóðardómstólana og herstjórar kosnir.
[[Períkles]], sem var gríðarlega áhrifamikill stjórnmálamaður, ræðumaður og herforingi [[Aþena|Aþenu]] á klassíska tímanum, hélt fræga tölu þar sem hann hrósaði [[Aþenuingum|Aþeningum]]. Borgin var voldug, úr öllum áttum streymdu vörur, og mýmargar hátíðir og leikar auðguðu líf manna. ▼
 
▲[[Períkles]], sem var gríðarlega áhrifamikill stjórnmálamaður, ræðumaður og herforingi [[Aþena|Aþenu]] á klassíska tímanum, hélt fræga tölu þar sem hann hrósaði [[Aþenuingum|Aþeningum]]. Borgin var voldug, úr öllum áttum streymdu vörur, og mýmargar hátíðir og leikar auðguðu líf manna.
[[Mynd:Panoramic view of Athen.jpg|thumb|left|250px|Aþena]]
 
[[Mynd:View of Athens from the Parthenon 001.jpg|thumb|Sjónarhorn á Aþenu. ]]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Aþena“