„Jarðskjálftakvarðar“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
m Þjarkur færði Richterskvarði á Jarðskjálftakvarðar: Ruglandi að blanda saman gamla nafninu og nýju skölunum
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Seismogram_at_Weston_Observatory.JPG|thumb|[[Jarðskjálftamælir]].]]
'''Richterskvarði''' er [[logri|lograkvarði]] sem áður fyrr var notaður til að mæla styrk [[Jarðskjálfti|jarðskjálfta]].
'''Jarðskjálftakvarðar''' eru notaðir til að mæla styrk [[Jarðskjálfti|jarðskjálfta]]. Mælingin byggir vanalega á jarðskjálftabylgjum sem [[jarðskjálftamælir]] nemur. Ekki er hægt að nota einn og sama kvarða fyrir alla skjálfta þar sem mismunandi er hvaða upplýsingar var hægt að nema og tilgangur mælingarinnar getur verið breytilegur.
 
Eftirfarandi eru dæmi um gamla og nýja kvarða.
Nú til dags eru jarðskjálftar mældir með öðrum skölum, sem allir eru byggðir til að gefa svipuð gildi og Richter-skalinn. Þeir eru líka lograkvarðar. <math>M_\text{s}</math>var lengi notaður og er kvarði sem mælir yfirborðsbylgjur.<ref>{{Cite web|url=https://www.usgs.gov/faqs/moment-magnitude-richter-scale-what-are-different-magnitude-scales-and-why-are-there-so-many?qt-news_science_products=0#qt-news_science_products|title=Moment magnitude, Richter scale - what are the different magnitude scales, and why are there so many?|website=www.usgs.gov|access-date=2019-03-18}}</ref> Sá skali sem þykir í dag áreiðanlegastur fyrir stóra skjálfta er {{ill|vægisstærðarkvarðinn|en|Moment magnitude scale|lt=|WD=}} (<math>M_\text{w}</math>), hann mælir stærð kraftsins sem jarðskjálftinn gefur frá sér.
 
Þrátt fyrir að Richterskvarðinn sé ekki lengur notaður er algengt að fjölmiðlar noti „Richter“. [[Mynd:CharlesRichter.jpg|alt=|thumb|247x247dp|Richter sjálfur.]]
== Richterskvarðinn ==
[[Mynd:CharlesRichter.jpg|alt=|thumb|247x247dp|Richter sjálfur.]]Richterskvarðinn ('''M<sub>L</sub>''') var fyrsti kvarðinn sem þróaður var til að mæla jarðskjálfta. Charles Richter bjó hann til árið 1935.<ref>{{Harvnb|Kanamori|1983|p=187}}.</ref> Richter kom á tveimur venjum sem aðrir skalar myndu síðar fylgja:
Kvarðinn var fundinn upp af Charles Richter og Beno Gutenberg árið 1935.
* Kvarðinn er [[logri|lograkvarði]], sem þýðir að hækkun um einn á kvarðanum þýðir í raun tífalda hækkun. Tíföld hækkun í sveifluvídd jarðskjálftabylgju jafnast svo á við næstum 32-falda hækkun í styrk jarðskjálftans.<ref>{{Harvnb|Spence|Sipkin|Choy|1989|p=61}}.</ref>
* Núllpúnktur kvarðans er sá punktur þar sem jarðskjálfti í 100 km fjarlægð færir haus jarðskjálftamælisins aðeins 0,001 mm.<ref>{{Harvnb|Richter|1935|pp=5}}; {{Harvnb|Chung|Bernreuter|1980|p=10}}. Subsequently redefined by {{Harvnb|Hutton|Boore|1987}} as 10 mm of motion by an {{M|L|3}} quake at 17 km.</ref>
RichterkvarðinnRichterskvarðinn mettastmælir viðmestu umsveifluvídd 7jarðskjálftabylgjunnar áen Richter oggerir ekki ergreinarmun hægtá hinum notamismunandi gögnjarðskjálftabylgjum. fráÞess jarðskjálftumvegna ávanmetur honumkvarðinn jarðskjálfta sem gerasteru langt í meiraburtu, endjúpir, 600eða kmmjög sterkir (yfir 7 á fjarlægðstig).<ref>{{cite web|url=http://earthquake.usgs.gov/aboutus/docs/020204mag_policy.php |title=USGS Earthquake Magnitude Policy |publisher=USGS |date=November 22nd, 2011|publisher=USGS}}</ref>
 
Vegna þessara galla er Richterskvarðinn ekki lengur notaður, en þó er algengt að fjölmiðlar noti „Richter“ þó að yfirborðsbylgju- eða vægisstærðarkvarðinn hafi verið notaður.
Mæla þarf jarðskjálftann á sérstakan Wood-Anderson jarðskjálftamæli með því að lesa af honum stærsta útslagið og tímann á milli komutíma P-og S-bylgna. Hvert heil tala í hækkun á kvarðanum gefur þrítugföldun, þannig að um er að ræða [[veldi (stærðfræði)|veldi]] af 30. Ef styrkur einhvers skjálfta er gefinn upp sem 5 á Richter, svo að dæmi sé tekið, þá er skjálfti upp á 8 á Richter 30 · 30 · 30 = 27 þúsund sinnum orkumeiri en sá fyrri. Nánar er sambandið þannig að <math>I = I_o \cdot 30^n</math> þar sem <math>I_o</math> er einhver grunnviðmiðunar orkulosun, <math>I</math> er orkan í skjálftanum og ''n'' er tala hans á Richterskvarða. Þessa jöfnu má leysa fyrir <math>n</math> og fæst þá:
 
== Rúmbylgjukvarðinn ==
:<math>n = \frac{\log \frac{I}{I_o}}{\log 30}</math>
Rúmbylgjukvarðinn ('''m<sub>B</sub>''') mælir rúmbylgjur, þær ferðast beint í gegnum [[berg]]. Rúmbylgjur skiptast í frumbárur (ferðast hratt) og síðbárur (ferðast hægar, komast ekki í gegnum bráðinn ytri kjarna jarðarinnar).
 
eru P-bylgjur (ferðast hratt) og S-bylgjur (færsla þeirrar bylgju er <ref>Havskov, J.; Ottemöller, L. (Október 2009), [ftp://ftp.geo.uib.no/pub/seismo/SOFTWARE/DOCUMENTATION/processing&#x20;earthquake&#x20;data.pdf ''Processing Earthquake Data''].</ref>
Richterkvarðinn mettast við um 7 á Richter og ekki er hægt að nota gögn frá jarðskjálftum á honum sem gerast í meira en 600 km fjarlægð.<ref>{{cite web|url=http://earthquake.usgs.gov/aboutus/docs/020204mag_policy.php |title=USGS Earthquake Magnitude Policy |publisher=USGS |date=November 22nd, 2011}}</ref>
 
== Yfirborðsbylgjukvarðinn ==
Yfirborðsbylgjukvarðinn ('''M<sub>s</sub>''') mælir bara yfirborðsbylgjur í jörðinni. Hann hentar til að mæla grunna jarðskjálfta.
 
== Vægisstærðarkvarðinn ==
Vægisstærðarkvarðinn ('''M<sub>w</sub>''') mælir vægisstærð, það hversu mikla [[Vinna (aflfræði)|aflfræðilega vinnu]] skjálftinn innir af hendi þegar einn [[Jarðfleki|fleki]] færist fram hjá öðrum.
 
== Dæmi ==
* [[Jarðskjálftinn 29. maí 2008]] höfðu vægisstærðvar um '''6,3''' stig á '''M<sub>w</sub>'''.'''<ref>{{Cite web|url=https://www.verkis.is/um-okkur/frettir/nr/77|title=Tjónamat vegna jarðskjálfta á Suðurlandi|website=www.verkis.is|language=is|access-date=2019-03-18}}</ref>'''
* [[Suðurlandsskjálfti]]nn þann 17. júní árið 2000 var um '''6,6''' á '''M<mathsub>M_\text{s}</mathsub>'''.<ref name=":0" />
* [[Suðurlandsskjálfti]]nnSuðurlandsskjálftinn þann 21. júní árið 2000 var um '''6,6''' að stærð á '''M<mathsub>M_\text{s}</mathsub>'''.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://hraun.vedur.is/ja/skyrslur/Isl_17og21jun_2000/index.html|title=Jarðskjálftarnir miklu á Suðurlandi 17. og 21. júní, 2000.|website=hraun.vedur.is|access-date=2019-03-18}}</ref>
* [[Suðurlandsskjálfti|Su]][[Suðurlandsskjálfti|ðurlandsskjálfti]]nnSuðurlandsskjálftinn árið 1912 var um '''7,0''' að stærð á '''M<mathsub>M_\text{s}</mathsub>'''.<ref name=":0" />
 
== Tilvísanir ==