„Ríkisstjóri“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Feitletra „fylkisstjóri“ þarna í aðgreiningunni svo maður taki frekar eftir því í þessari löngu aðgreiningu |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 3:
Í konungsstjórnum er ríkisstjóri yfirleitt skipaður af ofangreindum ástæðum en stundum er ríkisstjóri einnig kjörinn til lengri tíma ef konungsættin hefur dáið út án erfingja. Þá tekur oft ríkisstjóri eða ráð ríkisstjóra við völdum á meðan leitað er að nýjum þjóðhöfðingja.
[[Liechtenstein]] er eina landið þar sem ríkisstjóri er í embætti í dag. Krúnuarfinn [[Alois af Liechtenstein|Alois]] hefur þar farið með völd þjóðhöfðingja sem ríkisstjóri í umboði föður síns, [[Hans-Adam 2.|Hans-Adams 2. fursta]], frá árinu 2004.
Nokkur fræg dæmi um stjórnir ríkisstjóra eru:
Lína 9 ⟶ 11:
* Í [[Kína]] á tíma [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] var [[Cixi keisaraekkja]] í raun einráð frá 1861 til 1908 með því að gerast ríkisstjóri, fyrst fyrir ólögráða son sinn, [[Tongzhi]]-keisarann, og síðan fyrir arftaka hans, [[Guangxu]]-keisarann.
* Í [[Finnland]]i gerðist [[Carl Gustaf Emil Mannerheim]] ríkisstjóri í kjölfar [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjaldarinnar]], frá 12. desember 1918 til 26. júlí 1919. Ástæðan var sú að [[Nikulás 2.|Nikulási 2.]] Rússakeisara, sem jafnframt var [[Stórfurstadæmið Finnland|stórfursti Finnlands]], hafði verið steypt af stóli og einveldið leyst upp árið 1917. Ætlun Finna var að stofna sjálfstætt konungsríki með frænda [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálms 2. Þýskalandskeisara]] sem konung Finnlands, en þegar Vilhjálmur sagði af sér árið 1918 var hætt við þessar áætlanir. Finnland varð þess í stað [[lýðveldi]] og [[Forseti Finnlands|forseti]] var kjörinn.
* Í [[Ungverjaland]]i ríkti [[Miklós Horthy]] sem ríkisstjóri frá 1920 til 1944. Horthy ríkti að nafninu til sem staðgengill [[Karl 1. Austurríkiskeisari|Karls 4. Ungverjalandskonungs]], sem hafði hrakist frá völdum eftir fyrri heimsstyrjöldina. Þrátt fyrir að Horthy ætti aðeins að heita staðgengill Karls tókst Karli aldrei að endurheimta krúnuna þar sem nágrannaríki Ungverjalands hótuðu stríði ef Karl yrði settur á konungsstól og Horthy hafði lítinn áhuga á að afsala sér völdum til Karls. Ungverjaland var því í reynd „konungslaust konungsríki“ á valdaárum Horthy.
* Á [[Ísland]]i var [[Sveinn Björnsson]] kjörinn ríkisstjóri af [[alþingi]] árið 1941.<ref>{{Vísindavefurinn|5575|Hvernig maður var Sveinn Björnsson forseti og hvað afrekaði hann?}}</ref> Ástæðan var sú að [[Þriðja ríkið|Þjóðverjar]] höfðu hertekið [[Danmörk]]u og því var litið svo á að [[Kristján 10.]] [[Danakonungur]] væri ófær um að sinna skyldum sínum sem [[konungur Íslands]]. Sveinn fór með völd þjóðhöfðingja Íslands sem ríkisstjóri þar til lýðveldi var stofnað árið 1945, en þá var Sveinn kjörinn fyrsti [[forseti Íslands]].
| |||