„Asbest“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
m Tók aftur breytingar Maxí (spjall), breytt til síðustu útgáfu Berserkur
Merki: Afturköllun
Stonepstan (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 2:
[[Mynd:Wellasbestdach-233-3354_IMG.JPG|thumb|250px|Þakefni úr asbesti.]]
 
'''Asbest''' er samheiti yfir sex náttúrulegar [[steintegund]]ir sem mynda mjög fíngerða þráðkennda [[kristall]]a. Asbest var fyrst unnið úr námu fyrir 4.000 árum en notkun þess stórjókst undir lok 19. aldar. Asbest er meðal annars notað til hljóð- og hita[[einangrun]]ar. LágurNotkun framleiðslukostnaðurefnisins absestsbreiddist stuðlaðihratt út hraðri útbreiðsluvegna þess. Notkunhve ódýrt það er í framleiðslu asbestsog jókst stöðugt fram á miðjumiðja 20. aldaröld.<ref name="vv">{{vefheimild|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=6317|titill=Hvað er asbest og af hverju er það hættulegt heilsu manna?|útgefandi=[[Vísindavefurinn]]|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. febrúar}}</ref>
 
Asbest brotnarmolnar auðveldlega niðurog íverður absestrykað asbestryki. ÞegarAndi fólk rykinu er andað innsér festist það í [[lunga|lungum]]. Efþess nóguog mikluef magnium nógu afmikið asbestimagn er andað innræða getur það valdið líkamslegumlíkamlegum skaða. Áhrif þessa skaða geta tekiðverið um það bil 20–40 ár til að koma í ljós og geta lýst sér sem [[steinlunga]], [[lungnakrabbamein]] eða [[fleiðrukrabbamein]].<ref name="vv" /> Vegna þessara afleiðinga var notkun asbests takmörkuð eða bönnuð víða um heim á níunda og tíunda áratugnum.
 
Þrátt fyrir bannbannið eruer neikvæð áhrif asbests enn að finna í dag. Framleiðsla þess heldur áfram í nokkrum löndum. Í [[Rússland]]i er ársframleiðsla asbests yfir milljón tonn eða um helmingur heimsframleiðslu. Einnig framleiða [[Brasilía]], [[Kasakstan]] og [[Kína]] asbest enn þann dag í dag. ÞaðLangmesti erhluti seltþess í mestaer mæliseldur til [[þróunarland]]a.<ref name="ruv">{{fréttaheimild|url=http://www.ruv.is/frett/asbest-metinnflutningur-kostar-nu-tugi-lifid|titill=Asbest: Metinnflutningur kostar nú tugi lífið|útgefandi=[[RÚV]]|dagsetning=19. febrúar 2018}}</ref>
 
== Afleiðingar eftir löndum ==
Lína 13:
 
=== Ísland ===
Notkun asbests á [[Ísland]]i hófst eftir [[seinni heimsstyrjöldin]]a. Innflutningur asbests náði hámarki árið 1980 en þá var hann um 3.500 tonn. Það var mikið notað til einangrunar áeinangra heitavatnslögnumheitavatnslagnir. Árið 1983 var það bannað að mestu bannað á [[Ísland]]i en innflutningur byrjaðifór að aukast aftur árið 1990. Hann náði 800 tonnum árið 1992. AllsherjabannAllsherjarbann innan [[EES]] tók gildi árið 2005.<ref name="ruv" />
 
Asbest var víða notað í útihús og jafnvel íbúðarhús í sveitsveitum á Íslandi. Talið er að miklu magni af asbesti hafi verið fargað á óviðeigandióviðunandi hátt á tímabilinu 1960-1980.<ref name="ruv" />
 
Að minnsta kosti 90 Íslendingar hafa greinst með fleiðrukrabbamein, þar af 45 á tímabilinu 2005–2017. Tíðni sjúkdóma vegna asbests er talin tiltölulega hærri á Íslandi en í öðrum Evrópulöndum.<ref name="ruv" />
 
=== Norður-Ameríka ===
Asbest var unnið í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] til ársins 2002 og í [[Québec]] í [[Kanada]] til 2011. Þar deyja árlega um það bil fimm þúsund manns vegna áhrifa asbests árlega.<ref name="ruv" />
 
== Tenglar ==