„Fyrri heimsstyrjöldin“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
{{Infobox military conflict
[[Mynd:Europe 1914.png|thumb|right|250px|Stríðandi fylkingar í fyrri heimsstyrjöldinni.]]▼
| conflict = Fyrri heimsstyrjöldin
| image = WWImontage.jpg
| image_size = 300px
| caption = {{small|Réttsælis ofan frá: Sviðin jörð eftir sprengjuárásir í [[Orrustan við Somme|orrustunni við Somme]], skriðdrekar á leið yfir Hindenburg-línuna, skipið ''HMS Irresistible'' sekkur eftir að hafa rekist á sprengju í [[Dardanellasund]]i, breskir skotliðar með gasgrímur í orrustunni við Somme, þýskar herflugvélar.}}
| date = [[28. júlí]] [[1914]] – [[11. nóvember]] [[1918]] (4 ár, 3 mánuðir og 14 dagar)
| place = [[Evrópa]], [[Afríka]], [[Miðausturlönd]], [[Kína]], [[Eyjaálfa]], [[Kyrrahaf]], [[Atlantshaf]]
| territory =
| result = Sigur bandamanna með undirritun [[Versalasamningurinn|Versalasamningsins]]
* Öll stórveldi á meginlandi Evrópu leyst upp; [[lýðveldi]] stofnuð í Þýskalandi, Rússlandi, Tyrklandi og Austurríki
** [[Rússneska keisaradæmið]] leyst upp og [[Sovétríkin]] stofnuð
** [[Þýska keisaraveldið|Þýska keisaradæmið]] leyst upp og [[Weimar-lýðveldið]] stofnað
** [[Tyrkjaveldi]] leyst upp og [[Tyrkland|lýðveldið Tyrkland]] stofnað
** [[Austurríki-Ungverjaland|Austurrísk-ungverska keisaradæmið]] leyst upp og skipt í smærri ríki
* [[Þjóðabandalagið]] stofnað
| combatant1 = [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|Bandamenn]]
| combatant2 = [[Miðveldin]]
| commander1 = {{small|
* [[File:Flag of France (1794–1815, 1830–1958).svg|20px]] [[Raymond Poincaré]]
* [[File:Flag of France (1794–1815, 1830–1958).svg|20px]] [[Georges Clemenceau]]
* [[File:Flag of Russia.svg|20px]] [[Nikulás 2.]]
* [[File:Flag of Russia.svg|20px]] [[Aleksandr Kerenskij]]
* [[File:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Albert 1. Belgíukonungur|Albert 1.]]
* [[File:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[H. H. Asquith]]
* [[File:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[David Lloyd George]]
* [[File:Flag of the United States (1912-1959).svg|20px]] [[Woodrow Wilson]]
* [[File:Flag of Italy (1861–1946).svg|20px]] [[Viktor Emmanúel 3.]]
* [[File:Flag of Italy (1861–1946).svg|20px]] [[Vittorio Emanuele Orlando|Vittorio Orlando]]
* [[File:Flag of Japan (1870–1999).svg|20px]] [[Taishō keisari|Yoshihito]]
* [[File:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|20px]] [[Pétur 1. Serbíukonungur|Pétur 1.]]
* [[File:Flag of Romania.svg|20px]] [[Ferdinand 1. Rúmeníukonungur|Ferdinand 1.]]
* [[File:State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg|20px]] [[Elefþerios Venizelos]]}}
| commander2 = {{small|
* [[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálmur 2.]]
* [[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Paul von Hindenburg]]
* [[File:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Erich Ludendorff]]
* [[File:Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg|20px]] [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef 1.]]
* [[File:Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg|20px]] [[Karl 1. Austurríkiskeisari|Karl 1.]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Enver Pasja]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Mehmed 5.]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Mehmed 6.]]
* [[File:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[Ferdinand 1. Búlgaríukonungur|Ferdinand 1.]]}}
| casualties1 = {{small|'''Hermenn látnir:''' 5.525.000<br>'''Almennir borgarar látnir:''' 4.000.000}}
| casualties2 = {{small|'''Hermenn látnir:''' 4.386.000<br>'''Almennir borgarar látnir:''' Rúmlega 3.700.000}}
}}
'''Fyrri heimsstyrjöldin''' (sem nefnt var '''heimsstríðið''' fyrir [[seinni heimsstyrjöldin]]a) var mannskætt stríð sem geysaði í [[Evrópa|Evrópu]] í fjögur ár. Stríðið hefur verið nefnt „stríðið mikla“ og „stríðið sem enda átti öll stríð“. Sá atburður sem miðað er við að marki upphaf stríðsins var morðið á [[Frans Ferdinand erkihertogi|Frans Ferdinand]] erkihertoga og ríkisarfa [[Austurríki]]s í [[Sarajevó]] þann [[28. júní]] [[1914]]. Átök hófust í [[ágúst]] 1914 og breiddust hratt út. Þegar upp var staðið lágu um tíu milljónir manna í valnum, um tuttugu milljónir höfðu særst og ótal manns misst heimili sín og lifibrauð. Stríðinu lauk með uppgjöf [[Þýskaland|Þjóðverja]] [[11. nóvember]] [[1918]]. Að stríðinu loknu funduðu fyrrum fjandmenn í [[Versalir|Versölum]] í [[Frakkland]]i þar sem [[Versalasamningurinn]] var gerður.
Lína 93 ⟶ 137:
== Stríðandi fylkingar ==
▲[[Mynd:Europe 1914.png|thumb|right|250px|Stríðandi fylkingar í fyrri heimsstyrjöldinni.]]
=== Miðveldin ===
[[Austurríki-Ungverjaland]] leit á morðið á ríkiserfingjanum, Franz Ferdinand sem ógnun. Þar að auki óttuðust Austurríkis-Ungverjar að Serbar væru að reyna að ýta undir byltingu innan Austurríkis-Ungverjalands og vildu því taka á Serbum áður en til þess kæmi. Þeir gáfu Serbum úrslitakosti sem þeir vissu að væru of kröfuharðir, til þess að egna þá til stríðs. Serbar höfnuðu úrslitakostunum og í kjölfarið lýsti Austurríki-Ungverjaland stríði á hendur Serbíu, þann 28. júlí 1914.
| |||