„Sakha“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
nokkrar orðalagsbreytingar
Stonepstan (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Sakha in Russia.svg|thumb|right|300px|Kort sem sýnir mikið landflæmi Sjálfstjórnarlýðveldisinssjálfstjórnarlýðveldisins Saka í Rússneska sambandsríkinu.]]
[[Mynd:Sakha Yakutia rep.png|right|thumb|250px]]
'''Sjálfstjórnarlýðveldi Saka''' eða '''Jakútía''' ([[rússneska]]: Респу́блика Саха́ (Яку́тия), ''Respublika Sakha'' (''Jakutija''); [[jakútíska]]: Саха Республиката, ''Sakha Respublikata'') er [[sjálfstjórnarlýðveldi]] í [[Rússland]]i. Það nær yfir hálft alríkisumdæmið [[Austurlönd fjær (alríkisumdæmi)|Austurlönd fjær]] og er stærsta stjórnsýsluumdæmi heims. Höfuðstaður lýðveldisins er borgin [[Jakútsk]] og íbúafjöldi þess er um 950 þúsund, aðallega Rússar og Jakútar.
 
Víðáttur Saka eru gríðarmiklar eða um 3.083.523 km<sup>2</sup> (2010), eðaog því er landið um þrjátíu sinnum stærra en Ísland. Það er stærra en Argentína og ögn minna en Indland. Íbúarnir eru tæplega ein milljón. Höfuðborg þess er Jakútsk. Landið nær yfir þrjú tímabelti. Á þessum miklu víðáttum snýst sumarið um að draga björg í bú fyrir ískaldan vetur þar sem frostið getur farið niður fyrir 65 gráður. Á sumrin getur hitinn hinsvegarhins vegar farið yfir 45 gráður.
 
Saka er eitt auðugasta sjálfsstjórnarhéraðsjálfstjórnarhérað Rússlands og telst eitt tuttugu lýðvelda innan rússneska sambandslýðveldisins, sem hafa eigin stjórnarskrá og fjárlög.
 
== Saga ==
Nafnið Jakútía eða Saka er dregið af nafni sem þeir íbúar svæðisins af ýmsum [[tyrkir|tyrkneskum]] uppruna, sem komu þangað fyrst á [[síðmiðaldir|síðmiðöldum]], notuðu. Þeir kölluðu sig [[Sakar|Saka]], en [[Evenkar]] sem bjuggu fyrir í [[Síbería|Síberíu]], kölluðu þá „Jakó“ og þaðan fengu Rússar nafnið þegar þeir hófu að leggja svæðið undir sig snemma á 17. öld.
 
Frumbyggjarnir, Jakútar, eru leifar Indjánaþjóðarindjánaþjóðar sem fluttist til Norður-Ameríku. Þjóðarbrot þetta varð eftir á sléttum Síberíu og blandaðist mongólskum nágrönnum sínum. Tungumálið sem Jakútar tala í dag er skylt tyrkneskum málaflokkummálaættum. Jakútar hafa verið taldir friðsælir í aldanna rás, en reyndar verið milli steins og sleggju heimsvaldasinna. Fyrst undir Djengis Khan, hinum herskáa leiðtoga Mongóla. Árið 1633 byrjuðu rússneskir nýlenduherir svo að gera vart við sig, þar semen Rússar voru á þeim tíma að leggja undir sig sléttur Síberíu. Árið 1642 lögðu Rússar síðan grunninn að höfuðborg Saka, sem ber nafnið Jakútsk enn þann dag í dag. Rússar byggðu borgina á bökkum fljótsins Lenu, sem er 7 km breiðbreitt þar sem húnþað er breiðustbreiðast, til að geta varist óvæntum árásum. Í tímans rás hefur borgin vaxið og dafnað sem miðstöð stjórnsýslu héraðsins. Þar má einnig finna nokkur söfn, tónlistarskóla, leiklistarskóla, háskóla og leikhús.
 
Síbería hefur verið talin kjörinn staður fyrir fólk með sem sýndi mótþróa gegn ríkjandi stjórn og á það jafnt við um gamla keisaradæmið og fyrrum Sovétríkin. Er það bæði vegna hrjóstrugra aðstæðna og mikillar fjarlægðar frá umheiminum. Stalín leiðtogi Sovétríkjanna lét senda menn nauðuga í þröngum flutningavögnum, í milljónatali, til Síberíu í þrælabúðir. Stór hluti fólksins, sem var óvant gríðarlegum kuldanum og lélegum aðbúnaði, sneri aldrei aftur til síns heima.