„Heilaga rómverska ríkið“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Stonepstan (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 34:
| 16,000,000<br>21,000,000<ref name="ReferenceA">{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=8z9-V9f6w5EC&pg=RA1-PT105|title=Introduction to Global Politics|publisher=}}</ref><br>16,000,000<ref name="ReferenceA" /><br>26,265,000<ref name="ReferenceB">{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=0LFueQp0s50C&pg=PA401|title=Nation und Nationalismus in Deutschland, 1770–1990|publisher=}}</ref>
|}
'''Heilaga rómverska ríkið''' ([[þýska]] '''Heiliges Römisches Reich''', [[Ítalska]] ''Sacro Romano Impero'', [[Latína]] ''Sacrum Romanum Imperium'') er formlegt heiti á þýska keisaraveldinu. Ríkið var stjórnarsamband hertogadæma og furstadæma á landsvæði núverandi [[Þýskaland]]s og að nokkru utan þess svæðis (s.s. [[Austurríki]], [[Sviss]], Norður-[[Ítalía]]). Heilaga rómverska ríkið myndaðist við Verdun-samninginn [[843]] og var lagt niður [[1806]] á tímum [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonstríðanna]], er Austurríki myndaðistvarð til sem sérstakt [[Austurríska keisaradæmið|eigið keisaraveldikeisaradæmi]] og Þýska bandalagið (Rínarsambandið) var stofnað.
 
== Merking heitisins ==
Þegar [[Karlamagnús]] var krýndur keisari frankaríkisinshins mikla, þáríkis Franka var ekki verið að skapa nýtt ríki, heldur að endurnýja Rómaveldi. Ástæðan fyrir því er sú að í bók Daníels í [[Biblían|Biblíunni]] kemur fram að þaðfjögur stórveldi ættueigi að koma fram fjögur stórveldi fyrir endalok heimsins. Rómaveldi var fjórða stórveldið og því fannst Karlamagnúsi mikilvægt að Rómaveldi héldi áfram að vera til. Við keisarakrýningukrýningu hans til keisara árið [[800]] var ríkið því endurnýjað, þrátt fyrir það aðþótt Austrómverska ríkið ([[Býsans]]) væri að vísu enn við lýði. Ríki Karlamagnúsar kallaðist frankaríkiðFrankaríki. Þegar því var skipt 843, varð vesturhlutinn að [[Frakkland]]i (konungsríki), en austurhlutinn kallaðist rómverska ríkið (keisararíkikeisaradæmi). Orðið heilagur var ekki notað fyrr en löngu seinna, á konungslausa tímanum (Interregnum) á miðri [[13. öldin|13. öld]].
 
== Verdun-samningurinn ==
Lína 43:
Ríki Karlamagnúsar náði yfir stærsta hluta Vestur-Evrópu í upphafi 9. aldar. Þegar Karlamagnús lést árið [[814]] erfði sonur hans, [[Lúðvík hinn frómi]], allt ríkið. En Lúðvík þótti ekki sterkur stjórnandi og því viku synir hans honum frá. Þeir hittust svo í borginni Verdun árið 843 og skiptu ríkinu í þrennt á eftirfarandi hátt:
 
* Karl sköllótti fékk vesturhlutann, nokkurn veginn nútímaþað sem nú er Frakkland (blátt)
* Lóþar fékk miðhlutann (grænt)
* Lúðvík hinn þýski fékk austurhlutann, nokkurn veginn nútímaþað sem nú er Þýskaland (appelsínugult)
* Gula svæðið tilheyrði ríkinu ekki beint, en var háð svæðiáhrifasvæði
* Dökkgræna svæðið ervar kirkjuríkið
 
Skipting þessi markaði upphaf hins heilaga rómverska ríkis (þýska ríkinuríkisins). Árið [[855]] var milliríkinumiðríkinu skipt upp. Norður-Ítalía varð þá hluti af þýska ríkinu og varð keisari þýska ríkisins samtímis konungur [[Langbarðaland]]s. Fyrirkomulag þetta hélst allt til [[16. öldin|16. aldar]]. [[Niðurlönd]] lentu um síðir einnig í þýska ríkinu.
 
== Konungskjör ==
Þýska ríkið var ekki erfðaríki, eins og reyndin var í öðrum ríkjum í [[Evrópu]]. Enda samanstóðvar þýska ríkið afsett saman úr aragrúa furstadæmumfurstadæma, greifadæmumgreifadæma og nokkrumnokkurra konungsríkjumkonungsríkja. KonungurKjörnefnd ríkisinsvaldi varkonung valin af kjörnefndríkisins, en í henni sátu [[Kjörfursti|kjörfurstarnir]], sem jafnframt voru furstar í sínum eigin héruðum. Furstarnir voru upphaflega 7, seinnaen urðu þeirseinna 9. ÞettaÞeir voru:
 
* Erkibiskupinn í [[Mainz]]
Lína 58:
* Erkibiskupinn í [[Trier]]
* Rínargreifinn í Pfalz
* Hertoginn íaf [[Saxland]]i
* Markgreifinn íaf [[Brandenborg]]
* Konungur [[Bæheimur|Bæheims]]
 
Lína 67:
* Hertoginn af Brúnsvík-Lüneburg (síðan [[1692]])
 
Árið [[1803]] voru erkibiskupsdæmin lögð niður og misstu biskuparnir þá kjörgengið. Í stað þeirra var fjórum nýjum furstum bætt við, en aðeins þremur árum síðar var heilaga rómverska ríkið lagt niður. Þar með varskipti embætti kjörfurstanna orðiðekki lengur gagnslaustmáli. Kjörfurstarnir völdu ávallt konung, ekki keisara. Konungarnir urðu að eiga náin samskipti við páfa hverju sinni og réðist þá hvort páfi samþykkti að krýna þá til keisara. Í mörgum tilfellumtilvikum var það ekki gert.
 
== Söguágrip ==
Lína 73:
 
== Konungar og keisarar ríkisins ==
[[Mynd:Holy Roman Empire crown dsc02909.jpg|thumb|[[Kóróna]] Hinshins heilaga rómverska ríkis, frá síðari helming [[10. öld|10. aldar]].]]
Listi þessi nær yfir konunga og keisara hins heilaga rómverska ríkis frá 843-1806, er ríkið var lagt niður. Í nokkrum tilfellumStundum var konungslausríkið tíðán konungs, eren þá réði [[drottning]] réði ríkjum sem eiginkona látins konungs eða móðir ómyndugs konungs. Tímabilið 1254-1273 var með öllu konungslaustán konunglegrar stjórnar og kallast Interregnum á þýskulatínu. Á þessumþeim tíma voruhétu þrír erlendir þjóðhöfðingjar taldir sem konungar ríkisins, en þeir koma nær ekkert við sögu í ríkinu sjálfu og stigu varla fæti inn fyrir landamærin. Þjóðhöfðingjar þessir voru enda með öllu áhrifalausir og eru ekki taldir með í þýskum upptalningum yfirá konungakonungum ríkisins. Í allmörgum tilfellumtilvikum eruvoru til gagnkonungar, þ.e. tveir konungar ríktu samtímis í ríkinu. ÞaðKom erþað tilkomiðtil af því að aðalkonungurinn varvarð óvinsæll, þannig að nýr konungur var valinn sem gagnkonungur. Ekki ereru allir gagnkonungar með íá listanum. Listi konunganna hefst með Verdun-samningunum, en konungarnir mörkuðumiðuðu heitiraðtölur sínsínar við Karlamagnús. Samkvæmt þýskum upptalningum er Karlamagnús Karl I. Sonur hans, Lúðvík hinn guðhræddifrómi, er þá Lúðvík I. Synir hans þrír eru Karl hinn sköllótti (Karl II.), Lúðvík hinn þýski (Lúðvík II.) og Lóþar. Því er fyrsti konungur þýska ríkisins Lúðvík II .(Lúðvík hinn þýski), ekki Lúðvík I. Sama gildir fyrirum heitiðnafnið Karl. Fyrsti konungur þýska ríkisins með þessu heiti er sem sé Karl III.
 
{| class="wikitable"