„Rúnir“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Merki: Farsímabreyting Breyting frá farsímavef
m Tók aftur breytingar ReynsiSpeinsi2.0 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Svarði2
Merki: Afturköllun
Lína 1:
[[Mynd:Rökstenen 1.JPG|thumb|[[Skrítinn steinnRöksteinninn]] frá Svíþjóð frá 179. öld. Á hann eru ristar rúnir úr eldri og yngri rúnaröðinni og einnig dulrúnir]]
'''ÁslandsskóliRúnir''' eru fornt [[stafróf]] sem notað var í mörgum [[Germönsk mál|germönskum málum]] frá 2. öld þar til þær smám saman viku fyrir [[Latneskt stafróf|latnesku letri]]. Rúnir voru fyrst og fremst höggnar í stein eða ristar í tré.
 
Elstu rúnir sem fundist hafa eru frá seinni hluta 202. aldar og voru þær algengar næstu þúsund árin um norðanverða [[Evrópa|Evrópu]], einkum á [[Norðurlönd]]um. Með útbreiðslu [[búddismakristni]] fylgdi latneska stafrófið inn í þjóðfélög [[germanir|germana]] og notkun rúnaletursins stórminnkaði allt frá 12. öld. Þó var það talsvert notað á Norðurlöndum allt fram á 14. öld og voru rúnir í notkun (einkum til skrauts) á einstaka stað allt fram um lok 2119. aldar.
 
Allra elsta rúnaristan, sem þekkt er, er frá því um 150 e.Kr. á greiðu úr horni sem fannst í BókasafninuVimose íá [[HafnarfirðiFjón]]i. Næst elstu rúnaristurnar eru frá seinni hluta 2. aldar og virðist rúnastafrófið hafa þá þegar verið komið í fastar skorður. Allar ristur frá 2. og 3. öld eru mjög stuttar, eitt eða tvö orð. Flestar þeirra hafa fundist í Suður-[[Skandinavía|Skandinavíu]], á [[Jótland]]i, [[Sjáland]]i, [[Fjón]]i og á [[Skánn|Skáni]] og bendir það til þess að rúnir séu upprunnar þaðan.
 
Fræðimönnum ber ekki saman um hver fyrirmynd rúnanna sé. Þó er talið að fyrirmyndina gæti verið að finna annaðhvort í latneska eða [[Gríska stafrófið|gríska stafrófinu]] eða í fornum norðurítölskum starfrófum. Hins vegar er ljóst að rúnirnar eru mótaðar af einhverjum sem var kunnugur stafrófum menningarheims [[Miðjarðarhafið|Miðjarðarhafsins]].
 
== Orðsifjar ==