„Adolf Hitler“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
hommi og lessa |
m Tók aftur breytingar 213.220.104.130 (spjall), breytt til síðustu útgáfu TKSnaevarr Merki: Afturköllun |
||
Lína 31:
| undirskrift = Signatur Adolf Hitler.svg
}}
'''Adolf Hitler''' ([[20. apríl]] [[1889]] – [[30. apríl]] [[1945]]) var [[Kanslari Þýskalands|kanslari]] [[Þýskaland]]s á árunum [[1933]]-[[1945]] og á árunum [[1934]]-[[1945]] „[[Führer|foringi]] og kanslari“ ([[þýska]] ''Führer und Reichskanzler'') [[Þýskaland]]s.
Hitler fæddist í [[Braunau am Inn]] í [[Austurríki-Ungverjaland]]i, nálægt þýsku landamærunum. Hann var fjórði í röð sex barna [[Alois Hitler]] og konu hans, [[Klara Hitler|Klöru]]. Sem ungur maður reyndi Hitler að komast inn í [[Listaháskólinn í Vín|listaháskólann í Vín]], en var hafnað. Þegar [[fyrri heimsstyrjöldin]] braust út gerðist hann sjálfboðaliði í bæverska hernum og barðist á vesturvígstöðvunum fyrir Þjóðverja nær allt stríðið, þar til hann særðist þann 15. október 1918 eftir [[Efnavopn|gasárás]] og var fluttur á herspítala. Eftir ósigur Þjóðverja settist Hitler að í [[München]] í [[Bæjaraland]]i og gekk 1919 í stjórnmálaflokk sem seinna var kallaður [[Nasismi|Nasistaflokkurinn]]. Hitler varð formaður þess flokks 1921 og leiddi flokkinn til æviloka. Árið 1923 tók hann þátt í misheppnaðri valdaránstilraun í München sem nefnd hefur verið [[Bjórkjallarauppreisnin|bjórkjallarauppreisnin]]. Hann var fangelsaður í kjölfarið og skrifaði bókina [[Mein Kampf]] á meðan fangelsisvistinni stóð, en hann var látinn laus úr haldi eftir níu mánuði. Hitler komst til valda árið 1933 en þá var hann útnefndur kanslari Þýskalands af [[Paul von Hindenburg]], [[Forseti Þýskalands|forseta Þýskalands]]. Eftir fráfall Hindenburgs árið eftir tók Hitler sér titil kanslara og foringja og var í reynd orðinn [[einræðisherra]] í Þýskalandi.
Á valdatíma sínum leiddi Hitler Þýskaland í stríð við flestar nágrannaþjóðir sínar. Með innrás Þjóðverja í [[Pólland]] 1939 hófst [[seinni heimsstyrjöldin]] sem lauk með algerum ósigri Þjóðverja sex árum síðar. Á meðan stríðinu stóð frömdu [[Wehrmacht|þýski herinn]] og [[Schutzstaffel|SS-sveitir]] Nasistaflokksins gríðarlega [[Stríðsglæpur|stríðsglæpi]] og [[Glæpur gegn mannkyninu|glæpi gegn mannkyninu]], en [[Helförin]] og gjöreyðingarstríðið gegn [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] voru á meðal þessara voðaverka. Á lokadögum stríðsins, þegar [[Rauði herinn]] hafði nánast alla [[Berlín]] á sínu valdi, framdi Hitler [[sjálfsmorð]] í [[Foringjabyrgið|neðanjarðarbyrgi í Berlín]] sem hann hafði hafst við í frá upphafi árs 1945.
==Æviágrip==
Adolf Hitler fæddist þann 20. apríl 1889 í bænum [[Braunau am Inn]] í [[Austurríki-Ungverjaland|Austurríki-Ungverjalandi]] (þar sem nú er [[Austurríki]]), nálægt landamærunum við [[þýska keisaraveldið]]. Þegar Hitler var þriggja ára flutti fjölskyldan til [[Passau]] í Þýskalandi. Þar áskotnaðist Hitler bæverskur hreimur sem hann átti eftir að tala með alla ævi. Fjölskyldan flutti aftur til Austurríkis árið 1894 og settist að í Leonding.
Líkt og margir þýskumælandi Austurríkismenn fór Hitler að aðhyllast þýska [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] á unga aldri. Hann lýsti því yfir að hann væri tryggur Þýskalandi en ekki Austurríki og hataðist við hið aldurhnigna [[Habsborgaraveldið|Habsborgaraveldi]] fyrir að ríkja yfir mörgum fjölbreyttum þjóðum en ekki einni þýskri þjóð.
Árið 1907 flutti Hitler til [[Vín (Austurríki)|Vínarborgar]] og sótti um inngöngu í listaháskólann þar í borg en var hafnað tvisvar.<ref name=hindenburgoghitler/> Á árum Hitlers í Vín varð hann fyrir áhrifum af [[Kynþáttahyggja|kynþáttahyggju]] og [[Gyðingahatur|gyðingahatri]] og sagðist síðar sjálfur hafa farið að hata gyðinga á þessum tíma.<ref name=hindenburgoghitler/> Hann flutti til [[München]] í Þýskalandi árið 1913. Hitler var kvaddur í austurrísk-ungverska herinn þann 5. febrúar 1914 en þegar hann kom til [[Salzburg|Salzborgar]] þótti hann ekki hæfur til herþjónustu og fékk undanþágu frá herkvaðningunni.
===Fyrri heimsstyrjöldin===
| |||