„Gilgameskviða“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Dexbot (spjall | framlög)
m Removing Link GA template (handled by wikidata)
Stonepstan (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:GilgameshTablet.jpg|thumb|right|Fleygrúnaspjald með Gilgameskviðu á [[akkadíska|akkadísku]].]]
 
'''''Gilgameskviða''''' er [[söguljóð]] frá [[Mesópótamía|Mesópótamíu]] og eitt elsta ritaða bókmenntaverk sem þekkt er. Fræðimenn telja að kviðan eigi rætur sínar að rekja til raðaflokks [[Súmerar|súmerskra]] [[þjóðsaga|þjóðsagna]] og [[kvæði|kvæða]] um [[goðsögn]]ina og hetjukonunginn [[Gilgames]], sem síðar varvoru safnaðsett saman í lengra kvæði á [[akkadíska|akkadísku]]. Heillegasta eintakið sem til er í dag er varðveitt á tólf [[leirtafla|leirtöflum]] úr [[bókasafn]]i frá [[7. öld f.Kr.]], í eigu assýanskaassýríska konungsins AshurbanipalAsúrbanípal. Mögulegt er að persónan Gilgames sé byggð á raunverulegum höfðingja á tímabili frumkeisaraveldisins II. frumkeisaraveldisins á 27. öld f.Kr.
 
Kviðan fjallar um sambandið á milli konungsins Gilgamess, sem orðinn er orðinn spilltur af valdinuvaldi sínu og orðinn snauður að hjartagæsku, og vinar hans, Enkídú, sem er hálfgerður villimaður og fer ásamt Gilgamesi í hættulegan leiðangur. Í kvæðinu er sjónum beint talsvert að hugsunum Gilgamess um missi í kjölfar dauða Enkídús. Þráin eftir ódauðleika spilarleikur einnig stórt hlutverk í kviðunni. Hluti hennar segir frá leiðangri Gilgamess, eftir dauða Enkídús, til þess að öðlast ódauðleika.
 
== Forsaga verksins ==
MikiðMargar afog ólíkum,mismunandi upprunalegumupprunalegar heimildumheimildir um verkið hafa varðveist og eru varðveittarþær flestar meira en tvö þúsund árára afturgamlar, íen tímannmeð enþví að nota þær elstu ogí bland við þær sem fram komu síðar á tímabilinutímum gefamá fá nokkuð góða mynd tilaf efninu, hægtþannig þýðabúa samfelldamegi kynningutil áheildstæða efninuþýðingu. Þess vegna er súmerska útgáfan og síðar akkadíska útgáfan, sem nú er vísað til sem hefðbundinnar útgáfu verksins, að mestu skírskotað til. Hefðbundna útgáfan er grunnurinn af nútíma þýðingum á verkinu og gamla gerðin er aðeins notuð til uppfyllingar þegar bilin í [[fleygletur]]stöflunni, í hefðbundnu útgáfunni, eru stór.
 
Elsta súmerska gerðin af kvæðinu er frá þriðja keisaraveldi (2150 – 2000 f.Kr.). Elsta akkadíska gerðin er dagsett í byrjun annarar aldar f.Kr. Hin „hefðbundna“ akkadíska gerð inniheldur tólf töflur, sem settar voru saman af særingar prestinum Sin-liqe-unninni, úr eldri goðsögnum, á bilinu 1300 og 1000 f.Kr. Hana uppgötvaði [[Austen Henry Layard]], sem fann hana á bókasafni Ashurbanipals í [[Niníveh]] árið 1849. Hún var skrifuð á staðlaðri babýlónísku, akkadíska mállískan er aðeins notuð í bókmenntafæðilegum tilgangi. Mismunurinn á akkadísku og súmersku gerðinni er byggð á opnunarorðunum í kvæðinu. Eldri gerðin byrjar með orðunum „Bar af öðrum konungum“ á meðan hefðbundna gerðin hefst á „Hann er sá djúpið“. Akkadíska orðið nagbu, „djúpið“, á líklega að vísa til „hins óþekkta og dularfulla“. Þrátt fyrir það trúir [[Andrew George]] að það vísi til hinnar sérstöku þekkingar sem Gilgames öðlaðist á fundi sínum með Uta-Napishiti (Utnapishtim): Hann öðlast þekkingu á því hvernig ber að tilbiðja guðina, af hverju dauðinn var skapaður fyrir hina mennsku, hvað það er sem gerir mann að góðum konungi og hvernig ber að lifa góðu lífi. Utnapishtim, hetja goðsagnarinnar um flóðið, segir Gilgames sögu sína, sem tengist babýlóníska kvæðinu um Atrahasis en hann var konungur Shuruppak, súmerskar borgar, í kringum 1800 f.Kr., áður en flóðið skall á.
Lína 17:
== Þýðingar ==
 
Kvæðið um Gilgames er víða þekkt í dag. Fyrsta nútímaþýðingin af kvæðinu var gerð árið 1880 afgerði [[George Smith]]. Yngriárið þýðing á enska tungu var gerð af1880. skáldsagnarhöfundinumSkáldsagnahöfundurinn [[John Gardner]] og [[John Maier]], útgefingerðu svo nýja enska þýðingu sem gefin var út árið 1984. Árið 1989 kom einnig út þýðing af Gilgameskviðu sem [[Maureen Gallery Kovacs]] gerði. Verkið kom út í íslenskri þýðingu Stefáns Steinssonar árið 1996 en hann styðst við tvær yngri útgáfurnar.
 
== Söguþráður ==