„Wernher von Braun“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 24:
==Æviágrip==
Wernher von Braun var annar þriggja sona barónsins Magnúsar von Braun, eins þekktasta stjórnmálamanns [[Weimar-lýðveldið|Weimar-lýðveldisins]],<ref name=heimilistími>{{cite news|title=Manneskjan að baki nafninu: Wernher von Braun|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3579402
|publisher=''Heimilistíminn''|date=23. október 1975|accessdate=16. september 2018}}</ref> og barónessunnar Emmy von Quistorp. Á unga aldri var hann draumóramaður og sagðist vilja „hjálpa til við að snúa hjólum tímans“. Hann varð svo hugfanginn að vísindaskáldsögum [[Jules Verne]] og [[H. G. Wells|H. G. Wells]] og fræðibókum vísindamannsins [[Hermann Oberth|Hermanns Oberth]] um eldflaugar að hann ákvað að helga sig eldflaugafræði.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|3347|Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur?}}</ref>
 
Braun fékk mikinn áhuga á geimferðum á unglingsárum og gerðist félagi í þýska eldflaugafélaginu árið 1929. Félagið fékk til umráða eigin eldflaugastöð árið 1930, 120 hektara mýrlendi í [[Reinickendorf]] nærri Berlín.<ref name=heimilistími/> Braun fékk vinnu við að þróa skotflaugar hjá þýska hernum árið 1932 og tók doktorspróf í eldflaugaverkfræði árið 1934, aðeins 22 ára gamall.<ref name=vísindavefur/>
 
===Störf fyrir nasista===
[[Versalasamningurinn]] hafði bannað Þjóðverjum að smíða stórar fallbyssur en minntist ekki á eldflaugavopn.<ref name=heimilistími/> Því jókst verulega áhugi hermanna á þróun eldflauga í hernaðarskyni á fjórða áratuginum. Braun fékk vinnu við að þróa skotflaugar hjá þýska hernum árið 1932 og tók doktorspróf í eldflaugaverkfræði árið 1934, aðeins 22 ára gamall.<ref name=vísindavefur/> Starfsemi eldflaugaverkfræðinganna var flutt á eldlfaugastöð við [[Peenemünde]]-nes við [[Eystrasalt]] árið 1936.<ref name=fálkinn/> Braun varð leiðtogi eldflaugaliðsins sem þróaði [[V-2 flugskeyti]]n fyrir her [[Nasismi|nasista]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]].<ref name=vísindavefur/> Þegar nasistar fóru að skjóta V-2-eldflaugunum að London á Braun að hafa sagt: „Það er galli á þessari rakettu. Hún lendir á skakkri plánetu.“<ref name=fálkinn/>
Braun varð leiðtogi eldflaugaliðsins sem þróaði [[V-2 flugskeyti]]n fyrir her [[Nasismi|nasista]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]].<ref name=vísindavefur/>
 
Starf Brauns fyrir nasistastjórnina varð síðar mjög umdeilt. Hann hafði verið heiðursfélagi í [[SS-sveitirnar|SS-sveitunum]] og vissi vel að það voru fangar úr þrælkunarbúðum nasista sem unnu baki brotnu við gerð eldflauganna sem hann hannaði. Aftur á móti var kalt á milli Brauns og [[Heinrich Himmler|Heinrichs Himmler]], leiðtoga SS-sveitanna, þar sem Himmler þótti Braun hafa of mikinn áhuga á friðsamlegri nýtingu eldflaugatækninnar að stríði loknu.<ref name=vísindavefur/> Braun réttlætti síðar hlutverk sitt í vopnaþróun nasista með þeirri röksemd að vísindarannsóknir væru „handan alls siðferðis“.<ref name=vísindavefur/>
 
===Störf fyrir Bandaríkjamenn===
Þegar ljóst var í byrjun ársins 1945 að Þýskaland ætti ósigur vísan í stríðinu skipulagði Braun uppgjöf sína og 500 annarra eldflaugaverkfræðinga til Bandaríkjanna. Hann gekk síðan til liðs við Bandaríkjamenn og fékk starf hjá [[Bandaríkjaher|bandaríska hernum]] við þróun skotflauga. Hann hlaut bandarískan ríkisborgararétt þann 14. apríl 1955.<ref name=vísindavefur/> Eftir að hafa flutt til Bandaríkjanna bað Braun frænku sinnar, Maríu von Quirstorp, og giftist henni þann 1. mars 1947. Hjónin eignuðust þrjú börn. Braun varð þekktasti og sýnilegasti talsmaður geimkönnunar Bandaríkjamanna á sjötta og sjöunda áratugnum.<ref name=fálkinn>{{cite news|title=Wernher von Braun vill komast til mánans|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4374128|publisher=''Fálkinn''|date=30. janúar 1959|accessdate=17. september 2018}}</ref> Hann skrifaði fjölda greina til að vekja áhuga Bandaríkjamanna á geimkönnun og starfaði jafnvel með [[Walt Disney]] við að framleiða geimkönnunarmyndir fyrir kvikmyndahús og sjónvarp.<ref name=fálkinn/>
 
Áhugi Bandaríkjamanna stórjókst eftir [[Spútnikáfallið]] árið 1957. Bandaríkjamenn vildu ómirólmir jafna stöðuna eftir að Sovétmenn höfðu orðið fyrri til að senda gervitungl á sporbaug um jörðina. Braun var falið að hanna [[Júpíter C]]-gervitunglið til að jafna stöðuna. Braun tókst að senda þetta gervitungl út í geim þann 30. janúar 1958 og varð þjóðarhetja í Bandaríkjunum fyrir að hafa með þessu móti jafnað stöðuna í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]].<ref name=heimilistími/>
 
Á sjöunda áratugnum var þróunarmiðstöð eldlauga flutt til [[NASA]], nýju bandarísku geimferðastofnunarinnar. Braun var þar skipaður yfirmaður Marshall-geimferðamiðstöðvarinnar og falið að þróa [[Saturn V]]-flaugarnar sem áttu að koma Bandaríkjamönnum til [[Tunglið|tunglsins]]. Braun varð þekktasti og sýnilegasti talsmaður geimkönnunar Bandaríkjamanna á sjötta og sjöunda áratugnum. Árið 1969 náðu Bandaríkjamenn að senda menn til tunglsins og unnu þannig í reynd geimkapphlaupið við Sovétmenn en Braun hélt áfram að mæla fyrir frekari geimkönnun og lét sig m.a. dreyma um leiðangur til [[Mars (reikistjarna)|Mars]].<ref name=heimilistími/>
 
==Tilvísanir==