„Pýramídinn mikli í Gísa“: Munur á milli breytinga

'''Pýramídinn mikli í Gísa''' er [[Pýramídarnir í Gísa|pýramídi í Gísa]] í [[Egyptaland]]i. Hann er hið elsta af [[sjö undur veraldar|sjö undrum veraldar]] og jafnframt það eina þeirra sem enn stendur. Þótt þaðoft sé oft talað um alla þrjá Pýramídanapýramídana á Giza -svæðinu sem hlutihluta af Furðuverkunumheimsundrunum sjö, þá er það í rauninnisamt aðeins sá stærsti sem ertelst átil listanumþeirra. Hann er bæðiekki sáaðeins elstistærstur ogþeirra, stærstiheldur aflíka þeimelstur. Hann er talinn vera frá 2580 f.Kr. og á smíðin að hafa tekiðverið um 20 ár í byggingu. Hann var stærsta mannverkmannvirki heimsinsheims í meira en 40 aldir. Hann er byggður úr kalksteini aukmeð fínpússaðsfínpússuðu yfirborðsyfirborðslagi, sem er þó að lengmestulangmestu leyti horfið í dag.

Talið er aðþrjár pýramídarnirkynslóðir þrír séu reistirfaraóa af þremurfjórðu kynslóðumkonungsættinni faraóahafi áreist fjórðu konungsættinnipýramídana, en sáveldistími þeirrar tímiættar er jafnan talintalinn gullöld Egyptalands til forna. Faraóarnir þrír hétu [[Khufu]], [[Khafre]] og [[Menkaure]]. Khufu -pýramídinn er því nefndur eftir egypska faraóinum Khufu, en pýramídinnog er almennt talinn vera gröfingröf hans.

Pýramídinn mikli stendur Gizaá Gísa-sléttunni, sem er núna í úthverfi [[Kaíró]]-borgar. Hann er 137 m á hæð í dag en var upphaflega 146 m. Ástæðan fyrir þessum mismun er sú að það vantar toppstykkiðtoppsteininn ([[gríska]]: pyramidion) efstofan á hann en einnig hefur hann veðrast í gegnum árin. Hver grunnlína er 233 m, svo flatarmálið er 54,.289 m² en rúmmál hans er um 2,5 milljón m³. Pýramídinn er talinn vega um 6 milljón tonn, þótt erfitt sé að gera sér fullkomlega grein fyrir þyngd hans. Mannvirkið er talið byggt úr ca. 2,5 milljón kalksteinblokka en sú steingerðsteintegund var ekki til í kringumnágrenni GizaGísa. Því er talið að blokkirnar hafi verið sóttar fráí steinnámumsteinnámur meðfram [[Níl]] og síðan siglt með þær niður eða upp eftir ánnifljótinu.

Í dag telja fræðimenn að líklega hafi bygging Pýramídanspýramídans tekið um 14-20 ár, og að vinnuafliðhenni hafi verið fráunnið cau.þ.b. 30.000 – 50000–50.000 frjálsir vinnumennverkamenn á launum, en ekki þrælar eins og lengi var talið. ÁðurÍ fyrrupphafi var Pýramídinnpýramídinn klæddur sléttum og slípuðum hvítum kalksteini, en í dag er svo til ekkert eftir af þeirri klæðningu. ÞaðTalið er talið að súþessi klæðning hafi verið svo vel pússuð að pýramídinn hafi glansað í sólarljósisólskini. Einnig hefur hann þá glitrað í tunglskininu, sem hefur eflaust hjálpað mörgum týndumvilltum ferðalangnumferðalangi í [[eyðimörk]]inni. Helsta ástæðanástæða þess að klæðninguna vantar í dag er mikill [[jarðskálfti]] sem varð árið [[1301]] e.Kr. og hrundien þá hrundi megnið af klæðningunnihenni utan af pýramídanum. Þaðan tíndi fólk upp blokkirnar og notaði í byggingar í kring, sem enn má sjá í dag. Því er það í raun óvarið burðarvirkið sem við sjáum.

Pýramídinn mikli var talinn stærsta bygging heims í yfir 40 aldir, það var ekki fyrr en á [[19. öld]] sem honum var ýtt úr fyrsta sætinu. Árið [[1300]] var lokið við byggingu turnsins á [[Lincoln Cathedral]] í [[England]]i. lokið,Hann semvar hrifsaði160 sætiðm fráhár Pýramídanumog enhrifsaði turninnþá áefsta kirkjunnisætið varaf 160 mPýramídanum. En árið [[1549]] hrundi hannþessi vegnaturn veðurs,í óveðri og endurheimti þá Pýramídinn aftur fyrsta sætið. SíðanEftir þáþetta hafavoru nokkar byggingar og turnar risiðreist sem hafavoru veriðsvipuð nokkurn veginn með sömuá hæð og Pýramídinn, flestar í kringum 150 m. En þaðÞað var svo ekki fyrr en [[Eiffelturninn]] reis árið [[1889]] að hann varð ódeilanlegaóumdeilanlega hæsta bygging heims, en hann er 300 m.

Mikið verkvit liggur að baki byggingar Khufu-pýramídans. Jafnvel í dag þættiværi erfitt að líkjaendurtaka eftirslíkt svo miklu nákvæmnisverkinákvæmnisverk. Byggingin snýr nákvæmlega í [[höfuðátt|höfuðáttirnar fjórar]], svo aðeins skeika um 3 mínútur úr horni frá [[norður|hánorðri]]. Grunnlínurnar hliðanna eru svo til jafnar á allar hliðar, þó er um 19 cm skekkja á milli lengstu og stystu grunnlínanna. Einnig eru réttu hornin á grunnfletinum nákvæm, eitt er aðeins tvær sekúndur úr gráðu frá fullkomnu 90° horni. Efsti punktur Pýramídans er beint yfir miðpunkti grunnflatarins.

Byggingarblokkir Pýramídans vega allt frá 2,5 tonnumtonni upp í 15 tonn hver, en auk þess vega rauðarrauðu granítblokkirgranítblokkirnar í Konungsklefanum frá 50-80 tonn. Þá steintegund er aðeins að finna í [[Aswan]], töluvert sunnar í Egyptalandi, og hefur væntanlega verið siglt með blokkirnar þaðan. Sjálf líkkistan ([[gríska]]: sarcophagus) er högginhöggvin úr heilum steini en furðulegt þykir að bæði gangurinn og hurðaropið inn í herbergið er smærra en umfang kistunnar.

Ein merkileg en fremur óþekktlítt þekkt staðreynd varðandium grunnflöt Pýramídans er sú að hann er ekki fullkominn ferningur. Í rauninni er hann fjögurra horna stjarna, þar sem miðpunkturhver hverrarlína lengdargengur fellurörlítið aðeinsað innsér áí viðmiðjunni. Þetta er þaðsvo lítið að ómögulegt er að sjá fyrirbæriðþað með berum augum, en það er aðeins hægt úr lofti og á ákveðnum tíma dags. Þetta var því ekki uppgötvað fyrr en árið 1940, en fræg ljósmynd tekin úr lofti sýndisýnir hvernig skuggamyndunskuggamynd Pýramídans ljóstrar þessu upp.

Greinileg stærðfræðikunnátta er líka til staðar við nánari skoðun á Pýramídanum. Sem dæmi virðast hönnuðir Pýramídans hafa þekkt „[[pí]]“ (π = 3.1416). Ummál grunnflatar mannvirkisins er jafnlangt ummálummáli hrings hverssem radíushefur ersama jafnlangurradíus og hæð Pýramídans. Það er að segja, 2 x pí x hæð = ummál grunnflatar. Einnig er mögulegt að segja að tvöföld grunnlína hans deilt með hæðinni jafngildi pí. Ólíklegt þykir að jafnstórpí hlutföllhafi ogfyrir þessitilviljun gengið upp í hlutföllin milli þessara miklu stærða (þ.e. lengdlengdar og hæðhæðar) hafi fyrir tilviljun gengið upp í pí, svo þaðlíklegt þykir líklegt að þeir hafi þekkt hlutfallið.

ÞónokkrirÞó nokkrir hnökrar eru þósamt viðá þessarþessum kenningarkenningum. Gallinn við hlykkjóttar skábrautir er að ekki værihefði verið mögulegt að ljúka við allan Pýramídann á þann hátt. Fræðimenn ímynda sér því að vogarstöngvogarstangir af einhverju tagi hafi verið notuðnotaðar fyrirvið efsta hlutann. Hins vegar værihefði verið mögulegt að ljúka við Pýramídann upp á topp með beinubeinni skábrautinniskábraut. Rúmmál hanshennar myndihefði þó, við verklok, verið verðaorðið um þrisvar sinnum meira (um 8 milljón m³) en rúmmál sjálfs Pýramídans (um 2,5 milljón m³) þegar hann yrði sem stærstur, sem þykir draga úr möguleikasennileika tilgátunnar. Auk þess hafa engin ummerki um risavaxnar skábrautir af þessariþessu miklu stærðargráðutagi fundist, aðeins hafa verið grafnirgrafnar upp mun minni brautir sem gætu ekki einu sinniaðeins hafa nýst við bróðurpartinnlítinn afhluta uppbyggingunniuppbyggingarinnar.

Þar sem hinar opinberu skýringar sagnfræðinga virðast ekki nógu sannfærandi fyrir suma, spretta aðrar tilgátur og tilraunir oft upp. Nýlega varpaði franski [[arkitekt]]inn [[Jean-Pierre Houdin]] fram þeirri tilgátu að um 70%að PýramídansPýramídinn væri að um 70 hundraðshlutum byggður innan frá, með eins konar innri skábraut. Með hjálp tölvutækni gat hann sýnt fram á þaðað þetta væri í raun mögulegt. Einnig vorulétu [[Bandaríkin|bandarískir]] loftaflsfræðingar sem létu reyna á tilgátu sína, um að hægt væri að nýta vindaflvindorku til að beraflytja stóra steina á milli staða, gegngagnstætt hinni opinberri kenningu um að þeir höfðu veriðmenn dregnirhefðu afdregið mönnumþá. Með einfaldri svifdrekatækni tókst loftaflfræðingunum að reisa upp 4 tonna þunga [[broddsúla|broddsúlu]] ([[gríska]]: obelisk) upp á endann.

== InnviðiInnviðir pýramídans ==

Veggirnir inni í Pýramídanum eru allir berirauðir og óletraðirán áletrana, fyrir utan nokkra veggi nálægt Konungsherberginu, þar sem einhverfinna má nokkur hálfgerð klessuverk. eruEn tilí staðar.Pýramídanum Enmikla, ólíkt öðrum pýramídum á svæðinu, hefur Pýramídinn miklieru mun fleiri göng og herbergi en hinir og þaðeinnig er einniggerð vandaðhans meiraöll við gerð hansvandaðri. ÞaðGengið er gengið inn í Pýramídann á norðurhliðinni. Inni í Pýramídanum eru þrír klefar, allir staðsettir á lóðréttalóðréttum ásnumási, hver fyrirupp ofanaf annanöðrum. Sá lægstineðsti er grafinn inn í berggrunninn sem Pýramídinn er byggðurhvílir á en þaðhann varer aldrei lokið við hannófrágenginn, þar hefur aðeins verið gróflega höggiðhöggvið í steinninnsteininn.

Hann er stærstur afklefanna klefunum en hann erþriggja, 10,45 m langur, 5,20 m breiður og 5,80 m á hæð. Það er um það bil tvöfaldur teningur, einslíkt og einn teningur ofan á öðrum. Klefinn er talinn hafa átt að vera lokadvalarstaðurhinsti dvalarstaður konungs, en þar hafa aldrei fundist nokkur ummerki um lík fundistné eðaneitt eitthvaðannað sem tengist líksmurningum Forn-Egypta. ÞaðÞví lýtur þvílítur út fyrir að konungurinn hafi aldrei verið grafinn þar. Leiðin inn í Konungsklefann er hins vegar mjög mikilfengleg, en þarhún erliggur stórum mikinn gangurgang, um 47 m langurlangan og 8,48 m að hæð.

Hann er í miðjunni og erminnstur minnsturklefanna, en hann er um 5,74 x 5,23 m að flatarmáli. Tilgangur klefans er enn hulinn, en ein tilgátan er þannig að þar hafi svokallað ''serbab'' verið, eins konar hilla þar sem styttastyttu af hinum jarðsetnajarðsetta er settstillt upp. ÞaðSamt lítur samt út fyrir að hannklefinn hafi aldrei verið notaður, þar semgólf þeirhans fægðuvar til dæmis ekki gólfiðslípað og fleira ekki frágengið. Enn ein tilgátan um þennan klefa er sú að Forn-Egyptar hafi byrjað á þessum klefa en síðan einfaldlega hætt við og frekar byggt heldur stærri klefa fyrir ofan, en þar er einmitt Konungsklefinn.

Nokkur mjög mjó og löng göng sem komaliggja út úr bæði Drottningar- og Konungsklefanum. Þau beinast að stjörnum en Forn-Egyptar voru miklir [[stjörnufræði|stjörnuáhugamenn]]. Suðurgöngin frá Konungsklefanum benda beint á beltið íbelti [[Óríon|Óríons]], þar sem það hefur verið á tímum Forn-Egypta. Suðurgöng Drottningarklefans benda svo á [[Síríus]], sem er skærasta stjarnan á norðurhimninum og er í stjörnumerkinu [[Canis Major]] eða Stóra-HundHundi. Norðurgöng Konungsklefans benda beint á stjörnuna [[Thuban|Túban]] í merkinu [[Draco|Drekamerkinu]], sem er rétt hjá [[Pólstjarnan|Pólstjörnunni]]. En norðurgöng Drottningarklefans benda einmitt á pólhverfustjörnurnar, til dæmis pólstjörnuna í [[Ursa Minor]], eða Litla-Birni.

Samt þykja þessi göng enn mjög dularfull, þar sem tilgangur þeirra er ekki á hreinuljós. ÞaðVitað er vitað að Forn-Egyptar trúðu því að guðirnir byggubyggju á himninum, svo sú staðreynd að göngin beinast að skærum stjörnum gæti vel verið tengdtengst þeim. Sumir telja að þetta hafi átt að hjálpa nýlátnum sálunumsálum að rata til himisinshiminsins.