„Ávarpsfall“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Merki: 2017 source edit |
Viðbót og tiltekt Merki: 2017 source edit |
||
Lína 1:
{{Föll}}
'''Ávarpsfall''' (''vocativus'') er [[fall (málfræði)|fall]] í [[málfræði]] sem tekur gildi þegar nafnið er sagt í [[bein ræða|beinni ræðu]], það er að segja þegar viðkomandi er ávarpaður. Orðið „ávarp“ er sumpart ónákvæmt í íslensku og getur þýtt eins konar ræða (samanber „nýársávarp forseta“) en fallið hefur ekkert með ræðu að gera.
Enn fremur er ljóst að sumir myndu skilja orðið „ávarp“ þannig að aðeins þegar einstaklingur er nefndur á nafn í upphafi samtals sé hann ávarpaður enn ávarpsfallið er notað út allt samtalið í flestum þeim tungumálum sem hann er notaður og mætti því ef til vill fremur nefna ''viðmælendafall'' eða ''annarar persónu fall''. Hjástæð (við nafn viðkomandi) lýsingarorð og titilorð svo sem ''herra'' eða ''frú'' eru ennfremur sett í ávarpsfall.
== Notkun eftir tungumálum ==
===
==== Skosk gelíska ====
Í [[Skosk gelíska|skoskri gelísku]] sem og í írsku er ávarpsfall myndað með smáorðinu ''a'' og mýkingu fyrsta samhljóðs í nafninu þar sem á við. Í karlkynsnöfnum fer síðasta samhljóð einnig í gegnum „grenningu“ (e. ''slenderisation'') sem er táknað í ritmálinu með ''i'' á undan samhljóðinu. Smáorðinu ''a'' er sleppt ef nafnið byrjar á sérhljóði.
{| class="wikitable"
!Nefnifall
!Ávarpsfall
|-
|''Caitrìona''
|'''''a''' '''Ch'''aitrìona''
|-
|''Dòmhnall''
|'''''a''' '''Dh'''òmhna'''i'''ll''
|-
|''Màiri''
|'''''a''' '''Mh'''àiri''
|-
|''Seumas''
|'''''a''' '''Sh'''euma'''i'''s''
|-
|''Ùna''
|''Ùna''
|-
|''cù''
|'''''a''' '''ch'''oin''
|}
=== Slavnesk tungumál ===
==== Litháíska ====
Í [[litháíska|litháísku]] eru endingar ávarpsfalls ''-i'', ''-ai'' og ''-e''.
==== Rússneska ====
Í [[rússneska|rússnesku]] hefur ávarpsfallið horfið en þó má greina leifar þess í upphrópunum eins og ''Bosje!'' „Guð!“.
==== Tékkneska ====
Ávarpsfall er að finna í [[tékkneska|tékknesku]] en ekki hinni náskyldu [[slóvakíska|slóvakísku]]. Orð og nöfn sem í [[nefnifall]]i enda á ''-a'', svo sem mörg kvennmansnöfn og sum ættarnöfn, enda á ''-o'' í avarpsfalli, t.d. nf. ''Olga'', ávf. ''Olgo''; nf. ''Radjana'', ávf. ''Radjano''; nf. ''Mia'' ávf. ''Mio''. Karlkynsnöfn sem enda á ''-n'', ''-d'' eða ''-r'' í nefnifalli bæta við sig ''-e'' endingu í ávarpsfalli. Karlkynsorð sem enda á ''-s'', ''-z'' eða ''-l'' bæta við sig ''-i''. Karlkynsorð sem enda á ''-k'' í nefnifalli bæta við sig ''-u''. Kvenkynsnöfn sem enda á samhljóða í nefnifalli haldast yfirleitt óbreytt.
==== Úkraínska ====
Í [[úkraínska|úkraínsku]] varðveist ávarpsfall aðeins í eintölu.
{{Wiktionary|ávarpsfall}}
|