„Sun Yat-sen“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 30:
'''Sun Yat-sen''' ([[12. nóvember]] [[1866]] – [[12. mars]] [[1925]]) var [[Kína|kínverskur]] [[læknir]], [[Bylting|byltingarmaður]] og [[Stjórnmál|stjórnmálaleiðtogi]]. Hann er gjarnan álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og er virtur bæði í [[Lýðveldið Kína|Lýðveldinu Kína]], þar sem hann er kallaður „faðir þjóðarinnar“, og í [[Alþýðulýðveldið Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]], þar sem hann er talinn „forveri lýðræðisbyltingarinnar“. Sun lék lykilhlutverk í því að steypa [[Tjingveldið|Tjingveldinu]] af stóli í [[Xinhai-byltingin|Xinhai-byltingunni]] árið 1911. Eftir byltinguna var hann útnefndur bráðabirgðaforseti Lýðveldisins Kína við stofnun þess árið 1912. Síðar stofnaði hann og gerðist fyrsti leiðtogi [[Kuomintang|Þjóðernisflokks Kína]].<ref>Derek Benjamin Heater. [1987] (1987). Our world this century. Oxford University Press.</ref> Sun varð sameiningartákn í Kína eftir keisaratímann og er einn fárra kínverskra stjórnmálamanna sem er enn dáður beggja megin við Taívansund.
 
Þótt Sun sé í dag talinn einn ástsælasti leiðtogi Kínverja einkenndist stjórnmálaferill hans af stöðugri baráttu og fjölmörgum útlegðum. Eftir að byltingin heppnaðist sagði Sun fljótt af sér sem forseti vegna þrýstings frá herforingjastéttinni. Hann leiddi síðar byltingarstjórnir sem stóðubörðust gegn stríðsherrum sem höfðu lagt undir sig mikinn hluta Kína. Sun lifði ekki nógu lengi til að sjá flokkinn sinn sameina Kína á ný í norðurherförinni sem [[Chiang Kai-shek]] leiddi. Flokkur Suns, sem hafði á hans dögum verið í bandalagi við kínverska kommúnista, klofnaði í tvennt eftir dauða hans.
 
Meginarfleifð Suns til kínverskra stjórnmála felst í stjórnmálastefnunni sem hann þróaði og kallaði „þrjú lögmál fólksins“: [[Þjóðernishyggja|Þjóðernishyggju]] (þ.e.a.s. sjálfstæði frá yfirráðum [[heimsvaldsstefna|heimsvaldssinna]]), lýðræði<ref>{{cite web|title=Three Principles of the People|url=https://www.britannica.com/event/Three-Principles-of-the-People|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=9. október 2017}}</ref> og afkomu fólks (verslunarfrelsi og nútímaskattkerfi<ref>{{cite book|last=Trescott|first=Paul B.|title=Jingji Xue: The History of the Introduction of Western Economic Ideas Into China, 1850–1950|year=2007|publisher=Chinese University Press|pages=46–48|url=https://books.google.com/books?id=RkJtJm9L7mQC&pg=PA48&lpg=PA48&dq=%22basis+of+our+program+OR+reform%22+Leng+sun+yat+sen&source=bl&ots=jD4Er59--_&sig=9w4ekTvan6dbxPqCw6uW4MIq1z8&hl=en&sa=X&ei=_M0mU8b3C8jioASlvYLQAw&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=%22basis%20of%20our%20program%20OR%20reform%22%20Leng%20sun%20yat%20sen&f=false|quote='The teachings of your single-taxer, Henry George, will be the basis of our program of reform.'}}</ref>).<ref>Schoppa, Keith R. [2000] (2000). The Columbia guide to modern Chinese history. Columbia Pniversity Press. p 282.</ref><ref>{{cite book|last=Trescott|first=Paul B.|title=Protection or Free Trade: An examination of the tariff question, with especial regard to the interests of labor|year=1886|url=http://www.econlib.org/library/YPDBooks/George/grgPFT.html}}</ref>