„Nikulás 2.“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
{{konungur
| titill = [[Rússneska keisaradæmið|Keisari Rússlands]]
| ætt = [[Rómanovættin]]
| skjaldarmerki = Coat of Arms of Russian Empire.svg
| nafn = Nikulás 2.
| mynd = Mikola II.jpg
| skírnarnafn = Nikulás Alexandrovitsj Rómanov
| fæðingardagur = [[18. maí]] [[1868]]
| fæðingarstaður = Alexandershöll, Tsarskoye Selo, [[Sankti Pétursborg]], [[Rússaveldi]]
| dánardagur = [[17. júlí]] [[1918]]
| dánarstaður = Ekaterínborg, Sovétríkjunum
| grafinn = Dómkirkja Péturs og Páls, Sankti Pétursborg, Rússlandi
| ríkisár = [[1. nóvember]] [[1894]] – [[15. mars]] [[1917]]
| undirskrift = Nicholas II Signature.svg
| faðir = [[Alexander 2. Rússakeisari]]
| móðir = [[María Fjodorovna]]
| maki = [[Alexandra af Hessen]]
| titill_maka = Keisaraynja
| börn = Olga, Tatiana, Maria, [[Anastasia]], Aleksej
}}
'''Nikulás 2.''' (fæddur [[18. maí]] [[1868]], látinn [[17. júlí]] [[1918]]) var [[Rússakeisari]] af [[Rómanovættin]]ni. Hann var keisari á árunum 1894-1917, og var seinasti keisari Rússa. Á valdatíð hans hnignaði Rússaveldi mjög og hrundi loks í iðu efnahagsvanda, hernaðarósigra og byltinga. Vegna ofsókna gegn gyðingum, ofbeldi gegn pólitískum andófsmönnum og hlutdeild hans í [[Stríð Rússa og Japana|stríðinu við Japani]] kölluðu andstæðingar Nikulásar hann „Nikulás blóðuga“.<ref>Woods, Alan (1999) [http://www.marxist.com/bolshevism-old/part2-4.html "The First Russian Revolution"] in ''Bolshevism: The Road to Revolution by Alan Woods'', Well Red Publications</ref> Sagnfræðingar á tímum [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] drógu upp mynd af Nikulási sem veiklunda, óhæfum leiðtoga sem átti sök á fjölda hernaðarósigra og dauða milljóna þegna sinna.<ref>[http://www.bbc.com/news/world-europe-18592372 Tsar Nicholas - exhibits from an execution]. BBC News. Martin Vennard. 27. júní 2012. Sótt 8. ágúst 2017.</ref>
Lína 9 ⟶ 28:
Árið 1981 gerði rússneska rétttrúnaðarkirkjan utan Rússlands Nikulás og fjölskyldu hans að píslarvottum.<ref>A Reader's Guide to Orthodox Icons [http://iconreader.wordpress.com/2011/07/17/the-icons-that-canonized-the-holy-royal-martyrs/ ''The Icons that Canonized the Holy Royal Martyrs'']</ref><ref>New York Times (2000) [https://www.nytimes.com/2000/08/15/world/nicholas-ii-and-family-canonized-for-passion.html ''Nicholas II And Family Canonized For Passion'']</ref>
==Æviágrip==
Að undirlagi [[María Fjodorovna|móður sinnar]] fékk Nikulás uppeldi í enskum stíl. Hann hlaut hermenntun undir leiðsögn hershöfðingjans Gregoríj Danilóvitsj og varð fyrir tilstilli hans fyrir áhrifum frá slavneskri dulspeki.<ref name="Svensk uppslagsbok 1145">Carlquist, Gunnar, red (1937). Svensk uppslagsbok. Bd 19. Malmö: Svensk Uppslagsbok AB. bls. 1145.</ref> Konstantin Pobedonostsev, umsjónarmaður rússnesku kirkjunnar, kenndi Nikulási að sem keisari af Guðs náð væri það heilagt verkefni hans að ríkja yfir Rússlandi með alræði og rétttrúnaði.<ref name="Den store danske">{{cite web|title=Nikolaj 2.|url=http://www.denstoredanske.dk/Geografi_og_historie/Rusland_og_Centralasien/Ruslands_historie/Rusland_1815-1917/Nikolaj_2|work=Den store danske|publisher=Gyldendals|date=25. janúar 2014}}</ref>
Nikulás vissi mjög lítið um rússneska landafræði, en hann byrjaði stuttu fyrir dauða döður síns að ferðast um [[Síbería|Síberíu]] og heimsótti jafnvel [[Japan]]. Heimsókn hans til Japan lauk með því að japanskur ofstækismaður reyndi að myrða Nikulás.<ref name="Svensk uppslagsbok 1145"/> Nikulás varð erfingi að rússnesku krúnunni eftir að afi hans, [[Alexander 2. Rússakeisari]], var myrtur þann 12. mars 1881. Á valdatíð sinni hélt [[Alexander 3. Rússakeisari|Alexander 3.]], faðir Nikulásar, syni sínum utan við stjórnmálin.<ref name="PH">Max Engman (26. október 2010). ”[https://popularhistoria.se/artiklar/nikolaj-ii-imperiet-som-foll/ Nikolaj II & imperiet som föll]”. Populär Historia.</ref>
===Nikulás og Raspútín===
Nikulás 2. varð keisari þann 1. nóvember árið 1894 eftir að faðir hans lést. Faðir hans lést fyrir aldur fram og því var Nikulás illa undirbúinn fyrir starfið. Fyrr sama ár, þann 20. apríl, hafði Nikulás trúlofast [[Alexandra af Hessen|Alexöndru af Hessen]] þrátt fyrir að vera varaður gegn ráðahagnum. Þau gengu í hjónaband þan 21. nóvember eftir að hún hafði skipt um trú og gengið í rússnesku rétttrúnaðarkirkjuna.<ref name="NF band 19">[http://runeberg.org/nfbs/0557.html Nikolaus II Aleksandrovitj] i Nordisk familjebok (andra upplagan, 1913)</ref> Þau eignuðust fjórar dætur og einn son. Sonurinn [[Aleksej Nikolajevitj]] veiktist snemma af [[dreyrasýki]] sem hann erfði frá móður sinni. Nikulás og kona hans buðu predikaranum og dulspekingnum [[Raspútín|Grígoríj Raspútín]] að hlúa að syni þeirra. Þar sem Aleksej náði nokkrum bata í umsjá Raspútíns varð Raspútín mjög náinn keisarafjölskyldunni og hafði talsverð áhrif á stefnumál þeirra. Alexandra leit á bata Aleksejs sem sönnun fyrir því að Raspútín væri heilagur maður og átti alla ævi eftir að styðja hann og brást öskureið við þegar hann var gagnrýndur.<ref>Massie, Robert K. (1967). ''Nicholas and Alexandra''.</ref>
===Stríðið við Japani og byltingin 1905===
Þegar Nikulás var krýndur í [[Moskva|Moskvu]] árið 1896 hófst uppþot í mannfjöldanum og um 3.000 manns voru troðin undir fótum múgsins í æsingnum. Þetta þótti illur fyrirboði um valdatíð Nikulásar. Sem keisari reyndi Nikulás að halda frið en tókst ekki að koma í veg fyrir [[Stríð Rússa og Japana|stríð við Japan]] árið 1904.<ref name="Svensk uppslagsbok 1146">Carlquist, Gunnar, red (1937). Svensk uppslagsbok. Bd 19. Malmö: Svensk Uppslagsbok AB. bls. 1146.</ref> Afgerandi ósigur Rússa í þessu stríði leiddi til þess að [[Rússneska byltingin 1905|bylting hófst árið 1905]]. Eftir byltinguna neyddist Nikulás til að koma á stjórnarskrárumbótum til að takmarka eigin völd, en þessar breytingar voru flestar teknar til baka næstu árin.<ref name="Svensk uppslagsbok 1146"/> Í janúar árið 1905 létust um þúsund manns sem mótmæltu keisaranum í [[Odessa]] á hinum svokallaða „blóðuga sunnudegi“.<ref>[[Eva Ström]], ''Edith Södergran'', [[Natur & Kultur]], 1994</ref>
Nikulás fór í ýmsar fleiri utanríkisferðir á valdatíð sinni og ráðfærði sig oft við frænda sinn, [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálm 2. Þýskalandskeisara]]. Vilhjálmur reyndi að semja við Nikulás til að stofna þýsk-rússneskt bandalag en rússneska ríkisstjórnin, sem var þegar í bandalagi við Frakkland, hafnaði þessum tillögum.
===Ofsóknir gegn gyðingum 1903–1906===
Dagblaðið ''Bessarabets'', sem birti áróður gegn rússneskum gyðingum, fékk fjárstyrk frá Vjatsjeslav Plehve, innanríkisráðherra Rússlands.<ref>{{cite web|url = http://www.friends-partners.org/partners/beyond-the-pale/english/36.html |title = Beyond the Pale: The Pogroms of 1903–1906 |accessdate = 17 July 2008}}</ref> Áróðurinn ýtti undir skipulegar ofsóknir, eða ''pogrom'', gegn gyðingum. Ríkisstjórn Nikulásar fordæmdi ofsóknirnar opinberlega og handtók sökudólgana. Í einrúmi lýsti Nikulás þó yfir aðdáun á fremjendum ''pogromsins'' og leit á gyðingahatur sem verkfæri til þess að sameina Rússa að baki stjórn sinni.<ref>Figes, Orlando (1996), ''[[A People's Tragedy]]'', pp. 197–8</ref>
Staða keisarans versnaði til muna eftir að hinn umbótasinnaði forsætisráðherra hans, [[Pjotr Stolypin]], var myrtur í Kænugarði árið 1911. Í kjölfar Stolypins fylgdi röð veikburða ráðherra og áhrif Raspútíns á keisarann jukust. Bæði rússneska alþýðan og rússneska aðalstéttin hötuðust við Raspútín og vinskapur hans við keisarafjölskylduna dró mjög úr vinsældum hennar. Morðingi Stolypins hafði verið gyðingur en Nikulás undirritaði lög sem komu í veg fyrir að uppþot gegn gyðingum brytust úr í kjölfar morðsins.<ref>Massie, Robert K. ''Nicholas and Alexandra'' (1967) bls. 228</ref>
===Fyrri heimsstyrjöldin===
Í byrjun [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjaldarinnar]] var Nikulás tregur til að vígbúast en hann skipaði rússneska hernum loks að taka sér viðbragðsstöðu til þess að vernda sjálfstæði [[Serbía|Serbíu]], bandamanns Rússa á [[Balkanskagi|Balkanskaga]], eftir að [[Austurríki-Ungverjaland]] gerði sig líklegt til að gera þar innrás í kjölfar morðsins á [[Frans Ferdinand]] erkihertoga í Sarajevó.
Rússneski herinn var illa undirbúinn fyrir stríðið.<ref name=tames>Tames, Richard (1972). ''Last of the Tsars''. London: Pan Books Ltd.</ref> Rússar unnu marga sigra gegn Austurríki-Ungverjalandi og [[Tyrkjaveldi]] í stríðinu en áttu ekki roð við her Þjóðverja. Eftir afgerandi ósigur Rússa gegn Þjóðverjum í [[Orrustan við Tannenberg|orrustunni við Tannenberg]] var her Rússa rekinn inn á landsvæði Rússaveldis og neyddist til að há [[þreytistríð]] gegn Þjóðverjum. Nikulás bætti ekki úr skák þegar hann gerðist sjálfur yfirforingi rússneska hersins og var því persónulega kennt um ófarir Rússa á vígvellinum.<ref>King, Greg and Wilson, Penny (2003) ''The Fate of the Romanovs, John Wiley & Sons''.</ref>
Snemma árs 1917 var Rússland að hruni komið. Herinn hafði kvatt um 15 milljónir manna í raðir sínar og haft vinnuafl af landbúnaðinum. Því hafði matarverð hækkað upp úr öllu valdi: Egg kostaði fjórum sinnum meira en árið 1914 og smjör fimm sinnum meira. Veturinn var harður og járnbrautarkerfi Rússlands stóð ekki undir stöðugum sendingum neyðarbirgða á víglínurnar.<ref name=tames/>
===Afsögn, fangavist og aftaka Nikulásar===
[[Mynd:Nikolaus II. (Russland).jpg|thumb|right|Ein síðasta myndin sem tekin var af Nikulási árið 1917, eftir að hann sagði af sér.]]
Nikulás sagði af sér eftir [[Febrúarbyltingin|febrúarbyltinguna]] árið 1917. Hann ætlaðist til þess að bróðir sinn, [[Mikael stórhertogi]], yrði keisari í hans stað en Mikael þáði ekki krúnuna nema með því skilyrði að kosið yrði um það á stjórnlagaþingi. Nikulás vildi fara með fjölskyldu sína í útlegð til Bretlands en [[Georg 5.]] Bretlandskonungur, frændi Nikulásar, óttaðist að það gæti espað upp byltingarmenn í Bretlandi ef Nikulás settist þar að og taldi því ríkisstjórn sína af því að veita keisaranum fyrrverandi hæli.<ref>Rose, Kenneth, ''King George V'' (1983) bls. 210.</ref>
Í ágúst árið 1917 lét ríkisstjórn [[Aleksandr Kerenskij|Aleksandrs Kerenskij]] flytja Nikulás og keisarafjölskyldunna til [[Tobolsk]] í Úralfjöllum. Ætlunin var að flytja keisarafjölskylduna út úr landinu í gegnum Japan þegar voraði næsta ár en í nóvember var [[Októberbyltingin|Kerenskij-stjórninni steypt af stóli]] og [[Bolsévikar]] tóku við stjórnartaumunum. Þann 30. apríl 1918 lét [[Lenín]] flytja fjölskylduna til bæjarins Ekaterínburg þar sem þau dvöldu í fangavist í Ipatjev-setri.
Þann 17. júní var keisarafjölskyldan vakin kl. 2 um nótt. Þau voru leidd niður í kjallara Ipatjev-setursins með þeirri tylliástæðu að her hvítliða nálgaðist Ekaterínburg og gæti gert árás á setrið.<ref name="Nicholas 1998">''Nicholas & Alexandra – The Last Imperial Family of Tsarist Russia'', Booth-Clibborn Editions, 1998.</ref> Nikulás, kona hans og öll börn þeirra voru þar skotin til bana að undirlagi miðstjórnar Bolsévikaflokksins.
==Tilvísanir==
Lína 21 ⟶ 73:
}}
{{Töfluendir}}
{{fd|1868|1918}}
[[Flokkur:Rómanov-ætt]]
| |||