„Talíbanar“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
EmausBot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 1 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:Q42418
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Taliban-herat-2001.jpg|thumb|right|Talíbanar í [[Herat]] í Afganistan í júlí árið 2001.]]
'''Talíbanar''' ([[pastúnska]]: طالبان - ''ṭālibān'') eru [[súnní íslam|súnní íslömsk]] og [[pastúnar|pastúnsk]] [[þjóðernishyggja|þjóðernishreyfing]] sem ríkti yfir stærstum hluta [[Afganistan]]s frá [[1996]] til [[2001]]. Hreyfingin er upprunnin í [[Ættbálkahéruð Pakistans|ættbálkahéruðum Pakistans]] við landamæri [[Pakistan]]s og Afganistans. Þeir eiga nú í [[skæruhernaður|skæruhernaði]] við ríkisstjórn Afganistans, herlið [[NATO]] sem stendur í [[Enduring Freedom-aðgerðin]]ni, og [[Alþjóðlega friðargæsluliðið í Afganistan]].
 
'''Talíbanar''' ([[pastúnska]]: طالبان - ''ṭālibān'', stendur fyrir “nemendur íslamskrar þekkingar”) eru [[súnní íslam|súnní íslömsk]] hryðjuverkasamtök og [[pastúnar|pastúnsk]] [[þjóðernishyggja|þjóðernishreyfing]] sem ríkti yfir stærstum hluta [[Afganistan]]s frá [[1996]] til [[2001]].
Talibanar komu fram á sjónarsviðið þegar [[Sovétríkin]] drógu hersveitir sínar frá Afganistan. Talið er að hreyfingin hafi sprottið upp úr trúboðsskólum sem styrktir voru fjárhagslega frá [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]].
 
Hreyfingin óx upp í [[Ættbálkahéruðum Pakistans|ættbálkahéruðum Pakistans]] við landamæri [[Pakistan]]s og Afganistans og varð til sem einn hópur af mörgum í vopnaðri baráttu við her Sovíetríkjanna í Afganistan árin 1979-1989. Talibanar nutu í upphafi stuðnings Bandaríkjanna með vopnum og fjármagni.
 
Talibanar komu fram á sjónarsviðið þegar [[Sovétríkin]] drógu hersveitir sínar frá Afganistan. Talið er að hreyfingin hafi sprottið upp úr íslömskum trúboðsskólum sem styrktir voru fjárhagslega frá [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]].
 
Við brotthvarf hers Sovíetríkjanna frá Afganistan árið 1989 tóku við innbyrðis skærur milli ýmissa stríðsherra og trúarlegra fylkinga múslima. Þeim átökum lauk með valdatöku talibana yfir mestum hluta Afganistan árið 1996.
 
Talibanar undir stjórn [[Mullah Muhammad Omar]] komu á sharía-löggjöf í landinu með opinberum aftökum og líkamlegum refsingum, bönnuðu vestræn áhrif og tækjabúnað og bönnuðu menntun og heilbrigðisþjónustu fyrir stúlkur og konur.
 
Aðrir múslimskir hryðjuverkahópar, eins og Al-Kaída, nutu verndar talibana og starfræktu þjálfunarbúðir í Afganistan á valdatíma þeirra. Stjórn talibana í Afganistan var felld í innrás Bandaríkjahers í landið eftir hryðjuverkaárásir Al-Kaída á Bandaríkin árið 2001. Bandaríkjaher naut stuðnings afganskra stríðsherra frá Norður-Afganistan í stríðinu gegn talibönum.
 
Talibanar eiga nú (árið 2018) í [[skæruhernaður|skæruhernaði]] við ríkisstjórn Afganistans, herlið [[NATO]] sem stendur í [[Enduring Freedom-aðgerðin]]ni, og [[Alþjóðlega friðargæsluliðið í Afganistan]]. Þeir hafa nú (árið 2018) náð völdum aftur í stórum hlutum Afganistans.
 
== Heimild ==
Lína 10 ⟶ 22:
 
[[Flokkur:Íslamismi]]
[[Flokkur:Íslam]]
[[Flokkur:Stjórnmál Afganistans]]
[[Flokkur:Stjórnmál Pakistans]]