„Istanbúl“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 2:
[[Mynd:Istanbul and Bosporus big.jpg|thumb|Gervihnattamynd af borginni.]]
'''Istanbúl''' eða '''Mikligarður''' ([[tyrkneska]] ''İstanbul''; [[gríska]] ''Κωνσταντινούπολις''; [[latína]] ''Constantinopolis''; [[íslenska]] áður fyrr ''Mikligarður'') er stærsta [[borg]] [[Tyrkland]]s og fyrrum [[höfuðborg]] [[Tyrkjaveldi]]s frá því skömmu eftir fall borgarinnar fyrir her [[Mehmet 2.|Mehmets 2.]] þar til það var leyst upp [[1922]]. Borgin stendur beggja vegna [[Bosporussund]]s. Hún er eina borg heims sem stendur í tveimur [[heimsálfa|heimsálfum]]; bæði í [[Evrópa|Evrópu]] ([[Þrakía|Þrakíu]]) og [[Asía|Asíu]] ([[Anatólía|Anatólíu]]). Árið 2000 bjuggu um átta milljónir í borginni sjálfri og tíu milljónir í nágrenni hennar sem gerir hana eina af stærstu borgum Evrópu.
[[Mynd:Justinian.jpg|alt=Keisari Austur Rómaveldis|thumb|Justiníanus I]]
 
== Hin ýmsu nöfn borgarinnar ==
[[Mynd:Hagia Sophia 09.JPG|thumb|right|[[Hagía Sófía]] var byggð á tímum [[Jústiníanus 1.|Jústiníanusar 1.]] keisara [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkisins]].]]
Lína 10 ⟶ 11:
 
=== '''Upphaf borgarinnar''' ===
Fyrstu heimildir um borg þar sem Istanbúl er nú, eru frá árinu 657 fyrir Krist þegar grískir landnemar frá borgini Megara stofnuðu nýja borg sem þeir kölluðu Býsanskt. Borgin var hertekinn af mörgum nágrannaríkjum til dæmis Persíu, [[Aþena|Aþenu]] og [[Sparta|Spörtu]]. Eftir að [[Rómaveldi]] lagði undir sig Býsanskt sýndu þeir borginni meiri áhuga en önnur veldi og byrjuðu að byggja hana upp.
 
=== '''Rómaveldi og Býsanska veldið''' ===
Árið 285 var [[Rómaveldi]] skipt í tvennt og varð Býsanskt að höfuðborg austurhlutans árið 330. Nafnið borgarinnar var einnig breytt í Konstantínópel eftir [[Konstantínus mikli|Konstantínusi keisara]]. Barbarar sem komu frá austurhluta [[Evrópa|Evrópu]] réðust á vesturhluta [[Rómaveldi|Rómaveldis]] og leið það undir lok á [[5. öldin|5.öld]]. Austurhluti Rómaveldis stóð enn, en býsanski keisarinn [[Justinianus 1.|Justinianus I]] ákvað að byggja háa varnamúra utan um Konstantíópel. Þessir múrar voru frægir víða um álfuna og þekktir sem þeódósísku veggirnir. Árið 532 var gerð [[uppreisn]] geng [[Justinianus 1.|Justinianus]] eftir að hann lagði þunga skatta á almúgann. Í uppreisninni brann nærri helmingur Konstantínópel og einnig kirkjan [[Ægisif|Hagía Sofía]]. Eftir að [[Justinianus 1.|Justinianus]] var búinn að berja uppreisnina niður byrjaði hann strax að byggja Konstantínópel upp úr öskunni.
 
=== '''Hámiðaldir''' ===
Árið [[1197]] braust út mikill eldur í borginni sem olli töluverðri eyðileggingu. Árið 1202 varð Konstantínópel fyrir árás úr vestri þegar hermenn [[Fjórða krossferðin|fjórðu krossferðarinnar]] ákváðu að ráðast á borgina. Þeir tóku borgina, lögðu hana í rúst og stofnuðu nýtt keisaraveldi. Nokkrum árum eftir að fjórðu krossferðinni lauk, risu grískumælandi íbúar Konstantínópel upp gegn innrásarhernum og hröktu keisara hans í burtu.
 
=== '''Fall Konstantínópel''' ===
Á síðmiðöldum var sótt víða að Konstantínópel og kepptust nágrannaríki um að leggja hana undir sig. Eftir stanslaus [[borgarastríð]] og landvinninga [[Tyrkland|Tyrkja]] í [[Anatólía|Anatólíu]], stóð borgin frami fyrir mikilli ógn. Árið 1453 gerðu Tyrkir umsátur um borgina. Borgin hefði átti að þola marga mánaða umsátur en þar sem gleymdist að verja eitt hliðið og nýttu Tyrkir sér það og réðust inn í borgina. Lögðu þeir hana í rúst en byggðu hana upp aftur. Tyrkir breyttu nafninu í Istanbul og varð hún höfuðborg [[Tyrkjaveldi|Tyrkjaveldis]].
 
== Tenglar ==
Lína 27 ⟶ 28:
 
{{Stubbur|landafræði}}
 
== Heimildarskrá ==
* {{wpheimild | tungumál = en | titill =Justinian I | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}}
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Istanbul | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}}
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Byzantium | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}}
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Fall of Constantinople | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}}
{{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}}