„Teknetín“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Dexbot (spjall | framlög)
m Removing Link FA template (handled by wikidata)
nokkrar orðalagsbreytingar og ein leiðrétting
Lína 15:
Efnisástand = Fast form}}
 
'''Teknetín''' er [[frumefni]] með skammstöfunina '''Tc''' og er númersætistöluna 43 í [[lotukerfið|lotukerfinu]].
[[Dimitri Mendeleev]] sagði fyrir til um marga af eiginleikum frumefnis 43, sem hann kallaði '''ekamangan''', langtlöngu áður en það var uppgötvað. Fyrsta gervifrumefnið sem framleitt var, árið [[1937]], varðvar samsæta þessteknetíns, Tc-97, fyrsta gervifrumefnið sem framleitt var og tókþví þarfékk af leiðandiefnið nafn sitt af [[gríska]] orðinu ''τεχνητος'', sem þýðir ''tilbúið'' eða ''framleitt''.
 
Mest alltMestallt teknetín sem framleitt er í dag er aukaafurð frá [[kjarnasamruni|samrunaklofningi]] [[úran|úrans]]-235 í [[kjarnaofn]]um og er unnið úr [[eldsneytisstöng]]um. Engin samsæta teknetíns hefur lengri [[helmingunartími|helmingunartíma]] lengur en 4.,2 milljónmilljónir árára (Tc-98), þannig að mæling þess í [[rauður risi|rauðum risum]] [[1952]] ýtti undir þá kenningu um að stjörnur gætu framleitt þyngri frumefni en járn. Á jörðu finnst teknetín eingöngu í úrangrýti sem afurð [[sjálfklofnunar]];, magní þessmagni sem er agnarsmáttörlítið en samt mælanlegt.
 
== Almenn einkenni ==
Teknetín er silfurgrár, geislavirkur [[málmur]] sem líkist mjög [[platína|platínu]]. ÞaðOftast erkemur hinsþað vegar yfirleitt fengiðfyrir sem grátt duft. Staða þess í lotukerfinu er á milli [[renín]]s og [[mangan]]s og eiginleikar þess eru, eins og sagt var fyrir um samkvæmt [[lotureglan|lotureglunni]], eru eiginleikar þess mitt á milli þessara tveggja frumefna. Þetta frumefni er óvenjulegt meðal léttari frumefnanna sökum þess að það hefur engar stöðugar [[samsæta|samsætur]] og er þar af leiðandi mjög sjaldgæft í náttúrunni.
 
Málmform teknetíns [[tæring|tærist]] hægt og rólega í röku lofti. [[Oxíð]] þess eru Tc[[súrefni|O]]<sub>2</sub> og Tc<sub>2</sub>O<sub>7</sub>. Algeng [[oxunarstig]] þess eru 0, +2, +4, +5, +6 og +7. Það erleysist uppleysanlegtupp í [[kóngavatn]]i, [[saltpéturssýra|saltpéturssýru]] og óblandaðri [[brennisteinssýra|brennisteinssýru]] en er ekki uppleysanlegt í [[saltsýra|saltsýru]].
Málmform þess er örlítið [[meðseglun|meðseglað]], sem þýðir að [[tvískaut|segulskaut]] þess samstillast við ytra [[segulsvið]] þrátt fyrir að teknetín sé ekki yfirleitt ekki segulmagnað.
 
== Notkun ==
=== Geislalæknisfræði ===
Tc-99m („m“ gefur til kynna að þetta sé [[hálfstöðugleiki|hálfstöðugur]] [[systurkjarni]], ''‚metastable‘''' á [[enska|ensku]]) er notað sem samsæta í [[geislalæknisfræði]], til dæmis sem [[geislavirkt sporefni]] sem að læknistækilækningatæki geta þá mælt í líkamanum. Það gegnir því hlutverki vel því það gefur frá sér vel mælanlega 140 [[rafeindavolt|keV]] [[gammageisli|gammageisla]], og hefur stuttan (6.,01 klukkustundaklukkustundar) helmingunartíma.
 
Þegar Tc-99m er blandað saman við [[tin]] binst það við [[rautt blóðkorn|rauð blóðkorn]] og gerir það kleift að kortleggja röskun í [[blóðrásarkerfi]]nu. [[fosfat|TvífosfatjónTvífosfatjónir]] með Tc-99m bindast við [[kalsín]]set í skemmdum [[hjarta]]vöðva, sem hjálpar til við að segja til um skemmdir eftir [[hjartaáfall]]. [[milta|Miltað]] tekur upp [[Brennisteinn|Brennisteinskvoðulausnbrennisteinskvoðulausn]] af Tc-99m, er hirt af [[milta]]nu ogsem gerir það mögulegt að mynda það [[líffæri]].
 
Hægt er að halda [[geislavirk mengun|geislavirkri mengun]] við geislagreiningu í lágmarki. Þó aðÞótt Tc-99m er nokkuð geislavirkt (sem gerir það kleift að mæla það í litlu magni) hefur það stuttan helmingunartíma, og hrörnar þar af leiðandiþví fljótlega í Tc-99 sem er minna geislavirkt. ÍTeknetín þvíer forminotað semþannig það er gefið hreinsast báðar samsætur þess fljótlegahreinsast nokkuð útfljótt úr líkamanum (yfirleitt eftir nokkra daga).
 
=== Iðnaður ===
Tc-99 hrörnar næstum eingöngu við [[betahrörnun]] og, gefur frá sér betaeindir með stöðuga, lágaveika orku og enga meðfylgjandi gammageislun (Tc-99m gefur aftur á móti frá sér gammageisla en engar betaeindir). EnnSömuleiðis fremur,minnkar sökumþessi þessútgeislun fremur helmingunartímihægt þessmeð er mjög langurtímanum, minnkarvegna þessiþess útgeislunhversu frekarhelmingunartími lítiðefnisins meðer tímanumlangur. ÞaðEinnig er einnig hægt að vinna það úr geislaúrgangi í mjög hreinu formi, bæði efnafræðilega og sem samsætasamsætu. Af þessum sökum er það staðalbetagjafi og notað til að kvarða mælitæki.
 
Líkt og [[renín]] og [[palladín]], er hægt að nota teknetín sem hvata. Í sumum efnahvörfum, eins og til dæmis [[vetnissvipting]]u [[ísoprópanól|ísóprópanól]]s, er það mun virkara en bæði hin tvö efnin. Geislavirkni þess erkemur þó hindrun í þvíveg fyrir finnaþað almennþað notkomi fyrir þaðalmennum notum.
 
[[Flokkur:Frumefni]]