„Alsjá“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Panopticon.jpg|thumb|Skýringarmynd af Panopticon]]
'''Alsjá''' eða Panopticon er fangelsishönnun og hugmynd frá félagsfræðingnum og heimspekingnum [[Jeremy Bentham]] en hann hannaði 18. aldar fyrirmyndarfangelsi sem hann nefndi Panopticon. Þessi fangelsishönnun byggir á því að varðstöðvaktstöð fangavarðar er í miðjunnimiðju á hálfhring og fangaklefar allt umhverfis ogþannig að fangavörður hefur yfirsýn yfir alla klefanaklefa og fangavörður getur fylgst með hverjum fanga án þess að hannfanginn viti af því að verið sé að fylgjast með honum. Hver fangi getur hins vegar ekki vitað hvenær og á hverju augnabliki hvort fangavörðurinnfangavörður sé að fylgjast með honum.
 
Heimspekingurinn [[Michel Foucault]] notaðinotar alsjána sem líkingumyndlíkingu í kenningum sínum um vald og um hvernig ögunarkerfi samfélagsinssamfélags virkuðuvirka. HannFoucault skoðaðirannsakaði hugmyndir um mannúðlegar refsingar glæpamanna og lýsti alsjánni sem skilvirkri leið til að aga þegna þar sem stöðugur sýnileiki og vitneskja fangans um til hvers væri ætlast af honum leiddi til sjálfsritskoðunar, fanginn fer að fylgjast með sér sjálfum. Valdið verður sjálvirkt og óháð einstaklingum.
 
Stafrænu eftirliti í nútímasamfélögum hefur oft verið líkt við Alsjá.
 
== Heimildir ==