Wikipedia

„Fullveldi“: Munur á milli breytinga

Síða Spjall

Fullveldi (breyta)

Útgáfa síðunnar 5. febrúar 2018 kl. 13:12

1.139 bætum bætt við ,  fyrir 5 árum
Leiðrétting á skilgreiningu fullveldis.
MyndræntWiki-texti
m (Tók aftur breytingar 80.248.25.61 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Berserkur)
(Leiðrétting á skilgreiningu fullveldis.)
'''Fullveldi''' (e. sovereignity) felur í sér einkaréttfullt tilvald þessríkis til að farastjórna sjálfu sér eða öðru ríki. Fullvalda ríki fer með æðstu stjórn, [[dómsvald]], [[löggjafarvald]] og [[framkvæmdavald]], yfir [[land]]svæði eða hópi fólks til dæmisog [[þjóð]] eða [[Ættbálkur|ættbálki]]. Að hafa '''full völd'''. Yfirleitt fer annaðhvort [[ríkisstjórn]] eða [[þjóðhöfðingi]] með fullveldið, allt eftir [[stjórnarfarstjórnarfari]]i. Fullveldis-hafinn getur framselt vald sitt tímabundið til stjórnkerfisins, eðat.d. til erlendra ríkja eða yfirþjóðlegra stofnana, en getur tekið það til baka að vild.
 
Fullvalda ríki er jafnframt sjálfstætt ríki. Ekkert ríki getur talist hafa fullveldi án þess að vera með [[sjálfstæði|sjálfstæð]]. [[Ísland]] hlaut fullveldi [[1. desember]] [[1918]] undan [[Danmörku]] og hlaut um leið sjálfstæði sem Konungsveldið Ísland. Við þetta fékk ríkisstjórn Íslands fullt ríkisvald, þótt þjóðhöfðinginn væri áfram[[Danakonungar|danska konunginn]]. Ísland opnaði sendiráð í Kaupmannahöfn og var viðurkennt sem sjálfstætt ríki af Danmörku, en eingöngu sjálfstæð ríki geta verið með sendiráð. Ísland fól Danmörku að framkvæma tímabundið visst ríkisvald í umboði sínu, t.d. var Hæstiréttur Íslands stofnaður 1920 og framkvæmdi Danmörk viss utanríkis- og varnarmál allt til 1940. Dönsk sendiráð flögguðu bæði danska og íslenska fánanum og báru tvö skjaldarmerki. En Danmörk gerði enga milliríkjasamninga sem bundu Ísland og framkvæmdu engin utanríkismál nema með umboði frá Íslandi. Staða Íslands þá var hliðstæð stöðu bresku samveldislandanna í dag. Bretadrottning er t.d. þjóðhöfðingi Kanada og annarra samveldislanda. Þegar Íslandi var breytt úr konungsveldi í lýðveldi [[17. júní]] [[1944]] breyttist stjórnarfarið en ekki fullveldið. Framsal Ísland á vissu ríkisvaldi á konungstímabilinu 1918-1940 er hliðstætt framsali þess í dag á ríkisvaldi til alþjóðastofnana eins og Eftirlitsstofnun EFTA og EFTA-dómstólsins. [Heimild: Utanríkismál og saga utanríkisþjónustunnar, Pétur J. Thorsteinsson, Reykjavík 1992].
Ríki geta haft fullveldi án þess að vera [[sjálfstæði|sjálfstæð]]. [[Ísland]] hlaut fullveldi [[1. desember]] [[1918]] undan [[Danmörk]]u en varð ekki sjálfstætt land fyrr en [[17. júní]] [[1944]]. Útskýringin er að Íslendingar hlutu fullveldi nema hvað Íslendingar viðurkenndu [[Danakonungar|danska konunginn]] sem þjóðhöfðingja sinn og utanríkisstefna Íslands var áfram í höndum Dana.
 
Hugtakið fullveldi varskilgreindi tilríki grundvallarí [[alþjóðastjórnmálalþjóðastjórnmálum]]um frá lokum [[Þrjátíu ára stríðið|Þrjátíu ára stríðsins]] með undirritun [[Vestfalíufriðurinn|Vestfalíufriðarins]] og velætíð fram á seinni hluta 20síðan. aldarinnar. Eftir því sem líða tók á 20. öldina tók milliríkjasamstarf á sig nýjar og óvæntar myndir, eins og í tilfelli [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]], og í krafti [[hnattvæðing]]arinnar urðu [[stórfyrirtæki]] valdameiri en áður þekktist. [[Boutros Boutros Ghali]], aðalritari [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], sagði í ræðu árið 1992 að tími hins algilda og útilokandi fullveldis væri liðinn, og það sem meira væri hefði hugtakið aldrei staðið undir nafni.<ref>{{vefheimild|url=http://www.un.org/Docs/SG/agpeace.html|titill=An Agenda for Peace - Preventive diplomacy, peacemaking and peace-keeping|ár=1992}}</ref>
 
== Tengt efni==
Jonjensjonsson
13

breytingar

Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Kerfissíða:MobileDiff/1579666“