„Charles de Gaulle“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 3:
== Fyrstu sporin ==
De Gaulle fæddist í [[Lille]] í frönskum hluta [[Flæmingjaland]]s. Faðir hans, [[Henri De Gaulle]], sem var háskólaprófessor í [[heimspeki]] og [[bókmenntir|bókmenntum]] var af góðum ættum. Fjölskylda hans voru trúaðir [[kaþólska|kaþólikkar]]. Á yngri árum menntaðist Charles í [[París]] og [[Belgía|Belgíu]] en hann útskrifaðist frá þekktum frönskum herskóla [[École Spéciale Militaire de Saint-Cyr|Saint-Cyr]] árið [[1912]]. Hann særðist alvarlega í [[Orrustan við Verdun|orrustunni við Verdun]] [[1916]], var skilinn eftir meðal fallinna félaga og var tekinn höndum af [[Þýskaland|Þjóðverjum]]. Hann gerði fimm misheppnaðar tilraunir til að flýja úr fangabúðunum. Að lokinni [[fyrri heimsstyrjöldin]]ni gerðist hann sjálfboðaliði í franskri herdeild sem fór til [[Pólland]]s til að berjast við [[Sovétríkin|Sovíetmenn]] [[1919]]-[[1920]]. Honum hlotnaðist virðingarmesta viðurkenning pólska hersins, [[Virtuti Militari]] og gerðist major í pólska hernum. De Gaulle bauðst frekari frami innan pólska hersins en hann ákvað heldur að snúa heim, hugfanginn af notkun [[skriðdreki|skriðdreka]] í hernaði. Hann skrifaði um hugmyndir sínar um heri framtíðarinnar en skoðanir hans féllu ekki í kramið hjá yfirmönnum franska hersins.
== Seinni heimsstyrjöldin ==
[[File:Winston Churchill with General de Gaulle during an inspection of French troops at Marrakesh in Morocco, January 1944. TR1505.jpg|thumb|left|De Gaulle ásamt [[Winston Churchill]] í [[Marrakess]] árið 1944.]]
Þegar [[Þriðja ríkið|Þjóðverjar]] [[Orrustan um Frakkland|sóttu fram]] í [[seinni heimsstyrjöldin]]ni og höfðu komist hjá [[Sedan]] þann [[15. maí]] [[1940]] fram hjá helstu varnarlínu Frakka, var de Gaulle gerður að yfirmanni innan hersins. Þann [[28. maí]] hindraði de Gaulle framrás Þjóðverja og þáverandi forsætisráðherra Frakklands [[Paul Reynaud]] gerði de Gaulle að
== Fjórða lýðveldið ==
Í [[apríl]] [[1947]] stofnaði de Gaulle ''Rassemblement du Peuple Français'' (RPF) til að hafa áhrif á frönsk stjórnmál en án árangurs. De Gaulle lét af afskiptum sínum af stjórnmálum [[1953]] en RPF starfaði áfram til [[1955]].
Stjórnmálaástandið í Frakklandi var óstöðugt á tíma [[Fjórða franska lýðveldið|fjórða lýðveldisins]]. Ófarir í [[Indókína]] og vanhæfni til að leysa vandamál sem komu upp vegna Alsírs hristu upp í stjórnmálum Frakklands. Í óeirðum í Alsír í maí [[1958]] hrópaði [[Raoul Salan]] „Lifi de Gaulle“ af svölum stjórnarbyggingarinnar í Alsír, tveimur dögum síðar [[17. maí]] sagðist de Gaulle reiðubúinn til að taka við stjórnartaumunum í lýðveldinu. Óttast var að í yfirlýsingu de Gaulle fælist aðkoma hersins; de Gaulle leiðrétti þann misskilning.
Að kommúnistum og [[François Mitterrand]] slepptum sættust stjórnmálaleiðtogar á að styðja endurkomu de Gaulle í stjórnmálin. De Gaulle sagði stjórnarskrá fjórða lýðveldisins ástæðu veikrar stöðu Frakklands. Frá [[1. júní]] [[1958]] varð de Gaulle leiðtogi og fékk neyðarvald til hálfs árs frá franska þinginu að eigin beiðni. Í þjóðaratkvæðagreiðslu [[28. september]] [[1958]] samþykktu 79,2% kjósenda nýja stjórnarskrá fimmta lýðveldisins. Nýlendur Frakka að [[Gínea|Gíneu]] undanskilinni samþykktu stjórnarskránna fremur en að þiggja sjálfstæði samstundis. Gínea varð því fyrsta fransk-afríska [[nýlenda]]n til að hljóta sjálfstæði. Hins vegar var Alsír ekki nýlenda heldur hluti Frakklands.▼
▲Í þjóðaratkvæðagreiðslu [[28. september]] [[1958]] samþykktu 79,2% kjósenda nýja stjórnarskrá fimmta lýðveldisins. Nýlendur Frakka að [[Gínea|Gíneu]] undanskilinni samþykktu stjórnarskránna fremur en að þiggja sjálfstæði samstundis. Gínea varð því fyrsta fransk-afríska [[nýlenda]]n til að hljóta sjálfstæði. Hins vegar var Alsír ekki nýlenda heldur hluti Frakklands.
== Fimmta lýðveldið ==
[[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F015892-0010, Bonn, Konrad Adenauer und Charles de Gaulle.jpg|thumb|right|De Gaulle ásamt [[Konrad Adenauer]] kanslara [[Vestur-Þýskaland|Vestur-Þýskalands]] árið 1958.]]
Í [[nóvember]] [[1958]]
Hann tók á efnahagsmálum með [[myntbreyting]]u, þar sem nýi [[frabskur franki|frankinn]] jafngilti 100 gömlum. Hann stóð andspænis bæði [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og [[Sovíetríkin|Sovíetríkjunum]] í viðleitni sinni til að styrkja stöðu frjáls Frakklands með eigin [[kjarnorkuvopn]]um. Hann var stuðningsmaður frjálsrar [[Evrópa|Evrópu]] og kom á fót fransk-þýsku samstarfi sem hornstein [[Efnahagsbandalag Evrópu|Efnahagsbandalagi Evrópu]] (síðar [[Evrópusambandið]]) með fyrstu opinberu heimsókn fransks þjóðhöfðingja til Þýskalands frá tímum [[Napóleón]]s.
Í [[janúar]] [[1963]] beitti hann neitunarvaldi til að koma í veg fyrir aðild Bretlands að [[Efnahagsbandalag Evrópu|Efnahagsbandalagi Evrópu]] með tilvísun til trúar sinnar á því að Bretar sættu sig ekki við reglur bandalagsins og að Bretar kysu heldur að starfa með bandamönnum sínum í vestri, Bandaríkjunum og [[Breska samveldið|Samveldislöndunum]]. De Gaulle sættist á hugmyndina um sjálfstæði Alsír þar sem hann taldi að, þótt stríðið í Alsír væri sigranlegt þá væri það ekki verjandi á alþjóðavettvangi. Hann kom á vopnahléi í Alsír í [[mars]] [[1962]] og þjóðaratkvæðagreiðsla þar leiddi til sjálfstæðis í [[júlí]] sama ár.
De Gaulle reyndi í [[september]] 1962 að breyta stjórnarskrá Frakklands á þá lund að forseti væri kjörinn í [[bein kosning|beinni kosningu]] en þingið hafnaði því. Við svo búið leysti de Gaulle þingið upp og boðaði til kosninga hvar [[Gaulisti|Gaulistar]] juku meirihluta sinn á þingi. [[Georges Pompidou]] tók við embætti forsætisráðherra við afsögn [[Michel Debré]] vegna loka Alsírs-málsins.▼
▲De Gaulle reyndi í [[september]] 1962 að breyta stjórnarskrá Frakklands á þá lund að forseti væri kjörinn í [[bein kosning|beinni kosningu]] en þingið hafnaði því. Við svo búið leysti de Gaulle þingið upp og boðaði til kosninga
Að Alsír-málinu loknu einbeitti de Gaulle sér að umbótum og þróun fransks efnahags og að styrkja sjálfstæða utanríkisstefnu og stöðu Frakklands í alþjóðasamfélaginu. Í janúar [[1964]] viðurkenndi de Gaulle opinberlega [[Alþýðulýðveldið Kína]] í andstöðu við vilja bandarískra stjórnvalda. Frá 1964 fram yfir [[1990]] var [[landsframleiðsla]] Frakka meiri en landsframleiðsla Breta. Árið [[1965]] sendu Frakkar gervitungl á sporbraut umhverfis jörðina og voru þeir þriðja þjóðin til þess á eftir Sovíetmönnum og Bandaríkjamönnum. Í [[desember]] sigraði de Gaulle [[François Mitterrand]] í seinni umferð forsetakosninga. Í [[febrúar]] [[1966]] drógu Frakkar sig út úr sameiginlegri herstjórn [[NATO]]. Í september 1966 mótmælti de Gaulle þátttöku Bandaríkjamanna í [[Víetnamstríðið|Víetnamstríðinu]]. Hann sagði heimkvaðningu Bandaríkjamanna einu leiðina til friðar. Í [[júní]] [[1967]] fordæmdi hann hernám [[Ísrael]]smanna á [[Vesturbakkinn|Vesturbakkanum]] og á [[Gazaströndin]]ni. Frá [[1967]] til [[1970]] studdi de Gaulle stjórnvöld í [[Biafra]] í baráttu þeirra við að fá sjálfstæði frá [[Nígería|Nigeríu]]. Í desember 1967 neitaði hann Bretum um aðild að Efnahagsbandalaginu öðru sinni. 1968 sprengdu Frakkar kjarnorkusprengju í eyðimörkinni í Alsír og urðu þar með fjórða kjarnorkuveldið.
Námsmenn risu upp og mótmæltu kröftuglega í [[maí]] [[1968]]. De Gaulle bauðst til þess að mæta einhverjum af þeim kröfum sem mótmælendurnir settu fram. Hann leysti upp þingið og
[[1969]] féllu hugmyndir hans um endurskipulagningu Öldungadeildar franska þingsins í grýttan jarðveg
== Einkalíf og andlát ==
|