„Kasakstan“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
nokkrar orðalagsbreytingar, yfirferð hálfnuð
allnokkrar orðalagsbreytingar
Lína 104:
[[Mynd:Kazakhstan-CIA WFB Map.png|vinstri|thumbnail|200px|Landkort af Kasakstan (frá [[CIA]])]]
 
Kasakstan er 9. stærsta land í heimi og liggur það í Mið-Asíu. Í Suður-Kasakstan er eyðimörk hjá [[Sjimkent]] og einnig í Norður-Kasakstan. Þar er líka stór steppa í nálægð við [[Astana|Astönu]] og [[Karaganda]]. AlatáfjöllAltaifjöll liggja að landmærumlandamærum Kasakstan og Kirgistan hjá [[Almaty]]. Hæsti tindurinn er um 4.572 m hár. ÍLáglendi er í Vestur-Kasakstan hjávið [[Kaspíahaf]]i er láglendi. Í Kasakstan eru hvirfilvindar mjög algengir, sérstaklega yfir láglendinu í Vestur-Kasakstan. Kasakstan liggur að Kaspíahafi og hefurá landamæri að [[Aserbaídsjan|Aserbædsjan]] og [[Íran]].
 
== Efnahagsmál ==
Olía hefur verið afar mikilvæg fyrir efnahag Kasakstans. Kasakstan hafði yfir 66.320.000.000 kr. í tekjur af olíu árið [[1996]]. Nazarbaev vildi leggja þjóðartekjurnar fyrir. Margt fólk í Kasakstan sem vinnur í olíuiðnaðinum býr í Vestur-Kasakstan í borgum eins og [[Aktá]] og [[Atýrá]]. Kasakar segja að Atýrá sé olíu-höfuðborgin íolíuhöfuðborg Kasakstan.
 
Það eru mörg fyrirtæki í Kasakstan, bæði frá Evrópu og Ameríku og jafnvel [[Japan]]. Almaty er fjármálamiðstöð Kasakstans.
Lína 115:
 
=== Auðvaldið ===
Í Kasakstan í dag eru yfirstétt, borgarastétt og lágstétt eins og vera ber í auðvaldskerfi. Borgarastéttin þénar einungis um 30.000 kr. mánaðarlega. Yfirstéttin býr einkum í fjallahéruðum, í risastórum húsum, en þénar þó einungis eins og millistéttarfólk í Evrópu. Lágstéttin býr við kröpp kjör í Kasakstan. PípulagnirLitlar eruíbúðir slæmarmeð oglélegu íbúðir litlarvatns-. Enorku þaðog erfráveitukerfi eru ekki áalgengóalgeng sjón í bæjum Kasakstan.
 
=== Kazakhstan 2030 ===
„Kazakhstan 2030“ er áætlun Nazarbaevs um að gera Kasakstan að auðugu landi. Nazarbaev vill reyna að selja mikla olíu og laða fyrirtæki frá öllum heimshornum til Kasakstans. Þegar maður fer til Kasakstans getur maðursjá séð kröfuspjöldveggspjöld sem á stendur „Kazakhstan 2030“ alls staðar í Kasakstan.
 
=== Peningur ===
Lína 125:
 
== Landbúnaður ==
[[Landbúnaður]] í Kasakstan er mjög háður olíu og búskapbúfjárrækt. Yfir 70% landsins eru ræktarjarðirræktarlönd og bóndabæir. Mest er ræktað af [[hveiti]] í Kasakstan. Þess vegna er bjór í Kasakstan mjög ódýr. 0,5 lítrar af bjór kosta einungis 200TГ (100 kr.) í [[dúkan]], sem er kasakstönkasakstönk verslun. Ávextir og grænmeti ereru ræktaðræktuð í sveitinni ísveitum Kasakstan, en ávallt seltseld á markaði í borgunum, eins og í [[Silóný Basar]] (grænn markaður). AlþjóðalegAlgengasta dýrbúfé í Kasakstan eru hestar og rollursauðfé.
 
== Þjóðernishópar ==
Einungis um 53% íbúa Kasakstan eru fæddir í Kasakstan. SíðanAllt frá því að Kasakstan samþykktigekk rússnesktRússlandi aðhald,á hönd hafa Rússar flust um allaallt Kasakstan. Flestir Rússar búa Í stærstu borgum Kasakstansborgunum, eins og Astana og Almaty og í Norður-Kasakstan, er mest af rússnesku fólki, og eru Rússar stundum fjölmennari en Kasakar. En í bæjum eins og [[Sjimkent]] og [[Túrkistan]] eru um 80% íbúanna Kasakar. Í Kasakstan býr enn þá fólk frá því að Stalín sentisendi fólk frá Sovétríkjunum í vinnubúðir til Kasakstans, einssvo ogsem téténsktTéténar, úkraínsktÚkraínumenn, úsbeksktÚsbekar og jafnvel hvítHvít-rússneskt fólkRússar. Gyðingar frá [[Þýskaland]]i sem flúðu Þýskaland í [[seinni heimsstyrjöldin]]ni búa þar líka.<ref>Taflan hér að neðan sýnir þjóðarbrot í Kasakstan frá árinu 1959 til ársins 1999, sem er næstum eins og í dag. [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD#.D0.9D.D0.B0.D1.81.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D0.B8.D0.B5 Население á<br />rússnesku Wikipediu].</ref>
 
'''Þjóðernishópar í Kasakstan'''
Lína 147:
{{Wikibækur|Kasakska|Kasöksku}}
{{Aðalgrein|Kasakska}}
[[Kasakska]] er opinbert tungumál í Kasakstan, en ekki allir tala hanaþeir sem búa eða eru innfæddir í Kasakstan tala hana. [[Rússneska]] er reyndar töluð meira en kasakska í Kasakstan. Í fyrirtækjum er rússneska opinberopinbert tungumál. Kasakska er aldrei töluð í fyrirtækjum. En í ríkisstjórninni er alltaf töluð kasakska vegna þess að Nazarbaev vill að kasakska yrði opinbert tungumál í Kasakstan. Í borgum eins og Almaty og Astana, sem eru mjög alþjóðlegar, er rússneska töluð meira en kasakska. En ef maður fer í sveitina í Suður-Kasakstan til borga eins og Sjimkent og Túrkistan, mun maður heyra einungis heyra kasöksku.<ref>Rússneska er venjulega tungumálið fyrir fólk til að tala við annað fólk af öðrum kynþætti, en það eru margir kynþættir í Kasakstan og rússneska er bara eins og alþjóðlegt tungumál. Tangat Tangirberdi kyzy Ayapova, ''[http://www.dunwoodypress.com/products/-/55 Kazakh Textbook: Beginning and Intermediate]'', 2002. ISBN 1-881265-91-9</ref>
 
== Menntun ==
Skólar í Kasakstan vorukenndu áður á rússnesku. SíðanFrá áriðárinu 1991 eru skólar bæði á rússnesku og kasöksku. Í sumum skólum er bara annaðhvort rússneska eða kaskaskakasakska töluð. Alþjóðlegir skólar erukenna stundum á ensku, en venjulega á rússnesku. ÞaðEinnig er skóli líka í TúrkistanTúrkestan þar sem kennt er á tyrknesku. Læsi í Kasakstan er 99,5%. Allt fólk geturkann lesið kýrilliskakýrillíska og latneska stafrófið og sumir getur lesiðkunna arabíska stafrófið. Börn í Kasakstan byrja í leikskóla þegar þau eru 5 eða 6 ára gömul. Árið 2004, voru 100 leikskólar í Kasakstan, og 135.856 börn sem gangagengu í leikskólan,þá (eða 63% barna í Kasakstan sem eru 5 til 6 ára gömul). ÞauÍ kennaleikskólum bæðaer kasökskubæði ogkennt rússneskuá semkasöksku tungumálog í leikskólumrússneskum, þó rússneskaoftast meira töluð meira oftastrússneska. Eftir leikskóla, hefst grunnskóli og þá þar á eftir menntaskóli. Nemendur klára menntaskóla á aldrinum 18, ára og ferfara svo í háskóla. ÞaðMargir háskólar eru margir háskólar í Kasakstan, sérstaklega í Almaty.
 
== Menning ==
Menning í Kasakstan verður fyrir áhrifum affrá Rússlandi, Mongólíu, og Tyrklandi. Tákn um fullkomnun í kasaskri menningu er hirðingalegurhirðingjalegur lífsstíll. Kúlutjöld eru enn þá mjög almenn í sveitinnisveitum og ereru líka tákn kasöksku menningarinnar. Kasakskt fólk er líka mjög gestrisið og ergleðst alltaf glatt viðyfirsjáhitta útlendinga sem eru meðhafa áhuga á Kasakstanlandi þess.
 
=== Hátíðardagar ===
Lína 192:
 
=== Matur ===
[[Besjbarmak]] er þjóðarmaturinnþjóðarréttur í Kasakstan. ÞaðHann er meðúr hveitimjöli undirog hestakjötihrossakjöti. Te er líka mjög almenntalmennur drykkur í Kasakstan, og er mjög ódýrt. Þjóðardrykkurinn í Kasakstan er kúmis, sem er mjólk fráúr geitumgeitamjólk. Það eru margar kjörbúðir í borgum þar sem fólk getur keypt ávexti, kjöt og fleira.
 
=== Trúarbrögð ===
[[Íslam]] er útbreiddast trúarbragða í Kasakstan. KaskastanÍ Kasakstan hefur aldrei verið mjöglagt mikið upp trúaðúr landtrúarbrögðum. Nær 47% íbúaríbúa í Kasakstan eru múslimar en einungis 3% eraf íbúannaþeim erutelja sig trúuðtrúaða. Því er eins farið með önnur trúarbrögð. Gyðingar frá Rússlandi búa einnig í Kasakstan, einkum í borgunum [[Almaty]] og [[Pavlódar]]. [[Kristni|Kristindómur]] og búddismi eru líka í Kasakstan, en ekki jafn útbreidd. Samfélagið í Kasakstan er undir áhrifum af íslam. ÞaðÁhrif eríslams eru auðséð hvernigí Kasakstan verður fyrir áhrifum af íslam, til dæmis í kasöksku;tungumálinu, á kasöksku heilsar maður með orðunum ''Assalam alaikum,''. Þettasem er almennalgeng kveðja í íslömskum löndum.
 
=== Fólk ===
Lína 201:
* [[Alasj Órda]] - Stjórnmálamaður
* [[Al-Farabi]] - Heimspekingur
* [[Bakýtdjan Kanapjanov]] - HnefaleikarhetjaHnefaleikakappi og rithöfundur
* [[Íbrahym Altynsaryn]] - SkippulagðiSkipulagði kýrilliska stafrófið
* [[Khoja Ahmed Jasaví]] - Þjóðskáld og heimspekingur
* [[Nursúltan Nazarbaev]] - Forseti
Lína 209:
 
=== Tónlist ===
Tónlist í Kasakstan í dag er blanda af popp og hefðbundnihefðbundinni tónlist. [[Dombra]], sem er kasakskur gítar, er enn þá notaður í lögumtónlist í dag, bæði í poppi og hefðbundnuhefðbundnari tónlist. Tónlist frá KasaksktanKasakstan er ekki almennmjög vinsæl í Kasakstan, afvegna þvíþessmargirmörgum í Kasakstan finnastfinnst tónlist frá Rússlandi, Englandi og Bandaríkjunum skemmtilegri. Hér fyrir neðan geturðueru hlustað og horfttenglar á tónlistarmyndbönd frá Kasakstan og einnig smelltmá smella á hljómsveithljómsveitirnir til að lesa meira um þær.
 
* [[Akbota Kerimbekova]] - [http://youtube.com/watch?v=Jshv5_wO0K8 Begimbaydin Zheri] [[Mynd:Loudspeaker.png|10px]] ''(mannsöngur)''
Lína 221:
Flugfélag Kasakstans er [[Air Astana]]. Ef maður vill fara til Kasakstan frá Evrópu verður maður að fljúga með [[KLM]] frá [[Amsterdam]], [[Lufthansa]] frá [[Frankfurt]], [[Turkish Airlines]] frá [[Istanbul]], [[Air Astana]] frá [[London]] eða [[Moskva|Moskvu]], eða [[Aeroflot]]. Air Astana flýgur til næstum allra áfangastaða í Kasakstan.
 
Járnbrautar[[lest]]ir eru líka algeng samgöngutæki í Kasakstan. Hægt er að fara frá Almaty til Astönu á 20 klukkutímum. Einnig eru til hópferðabílar í Kasakstan en þeir eru ekki jafn almennur ferðamáti eins og járnbrautarlestir og flugvélar. Í borgum er hægt að ná í leigubíl með því að veifa hendinni við veginn. Leigubílar eru ekki á vegum hins opinbera heldur einkareknir. ÞettaÞeir ereru ódýr og mjög almennur ferðamáti í borgum eins og [[Almaty]].
 
== Myndasafn ==