„Kasakstan“: Munur á milli breytinga

'''Lýðveldið Kasakstan''' er stórt [[land]] sem nær yfir mikinn hluta [[Mið-Asía|Mið-Asíu]]. Hluti landsins er vestan [[Úralfljót]]s og telst til [[Evrópa|Evrópu]]. Landamæri Kasakstan liggja að [[Rússland]]i, [[Kína]] og Mið-Asíuríkjunum [[Kirgistan]], [[Úsbekistan]], og<nowiki/>[[Túrkmenistan]] og einnig að strönd [[Kaspíahaf]]sins. Kasakstan var áður Sovétlýðveldi en er nú aðili að [[Samveldi sjálfstæðra ríkja|SSR]].

* Á [[10. öld]] sóttu Tyrkir inn í Suður-Kasakstan og [[Túrkistan]] og náðu valdi yfir Silkiveginum. og viðVið það féll Samanídaríkið. Þó hélten menning þess hélt þó enn um sinn velli innan [[Tyrkjaveldi]]s.<ref>Á valdatíma tyrkja varð [[íslam]] aðaltrúarbrögðin í Kasakstan og byggingar frá þessu tímabili standa sumar hverjar enn í Túrkistan og eru heilagar byggingar í huga múslima í Mið-Asíu. ''[http://shop.lonelyplanet.com/Primary/Product/Destination_Guides/Regional_Guides/Asia/PRD_PRD_2006/Central+Asia.jsp?bmUID=1182097716400 Lonely Planet Central Asia]'', júlí 2004: 82-95. ISBN 978-1-74104-614-4</ref>

Árið [[1130]] lét [[Djengis Kan]], keisari Mongólíu, útrýma [[Búddismi|búddisma]] úr Mongólíu og Norður-Kína. Djengis Kan og heimsveldi Mongólíu lagðilögðu undir sig Kasakstan og Mið-Asíu með stærsta [[her]] heims á þeim tíma. Í hernum voru yfir 150.000 hermenn. Rétt eftir að Djengis Kan lést, skiptistvar heimsveldiðheimsveldinu skipt á milli sona hans og Kasakstan varð hluti af ríki [[Chaghatai]]s.

Forfeður Kasaka voru [[Mongólar]] og [[Úsbekar]]. Á [[16. öld]] yfirtóku Kasakar mongólska hirð í Norður-Kasakstan sem hét [[Gullhirðin]]. Kasakar voru sameinaðirsameinuðust í þrjár hirðir. Þessar hirðir voru Miklahirðin í Suður-Kasakstan, Miðhirðin í Mið- og Norðaustur-Kasakstan, og Litlahirðin í Vestur-Kasakstan. Yfir hverri hirð voru þrír [[kan]]ar. Titlar þeirra voru ''axíal'', ''bi'', og ''batýr''.

Árin [[1690]] til [[1720]] voru tímar stóráfalla í Kasakstan. [[Ojradar]] frá Mongóliu lýstu Kasakstan, eða hirðunum þremur, stríði á hendur. Hirðirnar þrjár gátu ekki varið sig, svo það eina sem kasakarKasakar gátu var að biðja um aðstoð frá Rússlandi.

Á meðantímum rússneska [[Rússakeisari|keisarikeisaradæmisins]] réði Rússlandi var landið sífellt verið að stækka ríki þess og yfirtaka önnur landsvæði. Þegar oírradarOjradar tóku yfir Kasakstan, hafði Kasakstan engan annan valkost en að leita til Rússlands um hjálp gegn þeim. Hirðirnar þrjár hétu Rússlandi hollustu sína árið [[1731]]. ÞegarEftir að oíradarhafa voruyfirbugað yfirbugaðirOjrada árið [[1742]] innlimaði Rússland Kasakstan. AðEn lokum,að þegarþví kom að hirðirnar þrjár vildu ekki lengur vera hluti af Rússlandi, og varð þá mikil uppreisn í Kasakstan. Um milljón Kasaka var drepin í þessari uppreisn, ensem landiðlauk varmeð ennþví hlutiað afRússar Rússlandihéldu yfirráðum sínum í landinu.

Árið [[1861]] sendi Rússland landflótta fólk til Kasakstans. [[Taras Shevchenko]], úkraínskur listamaður og rithöfundur sem vildi frelsa Úkraínu, var á meðal þeirra. Meðan á [[fyrri heimsstyrjöldin]]ni stóð voru slæmir tímar í Kasakstan. Fleiri uppreisnir fóru framurðu, um 150.000 manns létlétu lífið og um 200.000 fluttifluttu til Kína.

Árið [[1917]], rétt eftir að Rússar yfirtóku Kasakstan, reyndistofnaði [[Alasj Órda]] að mynda flokk sem hét [[Þjóðernissinnaflokkur Kasakstans]] tilog aðhugðist frelsa Kasakstan á ný. Borgarastyrjöldin í Kasakstan var hörmuleg fyrir Kasaka. Með tíð og tíma ákvað Alasj Órda að veraganga í lið með [[Stalín]] og bolsévíkum í Rússlandi. Þegar Kommúnistaflokkur Kasakstans (CPK) náði yfirráðum yfir Kasakstan, þegareftir borgarastyrjöldinniað varborgarastyrjöldinni lokiðlauk, voru Alasj Órda og allir í Þjóðernissinnaflokki Kasakstans myrtir að fyrirskipan Stalíns og Kommúnistaflokks Kasakstans. Margt fólk í Kasakstan var myrt í stjórnartíð Stalíns. Margir aðrir fluttu til Kína og Mongólíu. Kasakstan varð Sovétlýðveldi árið [[1936]].

Stalín sendi þúsundir manna til Kasakstans á árunum 1936 til 1940 til að byggja upp verksmiðjuborgir í Kasakstan. Frá 1940 til 1950 var margt fólk frá Sovétlýðveldinum sent til Kasakstans til að vinna í kolanámanum eða vinnubúðunum. MargarÍ kolanámurnágrenni og vinnubúðir voru staðsettar hjá borgumborga eins og [[Karaganda]] og [[Úst-Kamenogórsk]] voru margar þessara kolanáma og vinnubúða. Árið 1953 varð Nikita Kruschev forseti í Sovétríkjunum. Hann lét loka vinnubúðum í Sovétríkjunum en í staðinn byrjaðihófst hann handa við „[[Jómfrúarlandaáætlun|Jómfrúarlandaáætlunina]]“ til að græða steppuna í Kasakstan. Yfir 250.000&nbsp;km² lands, einkum í Norður-Kasakstan, var uppskorið sem akurlendi á meðan „Jómfrúarlandaáætlunin“ var í gildi.

Meðan á [[Kalda stríðið|Kaldakalda stríðinu]] stóð létu Sovétríkin byggja „[[Bækónur Skotpallur|Bækónur SkotpallinnBækónúr-skotpallinn]]“ í Suðvestur-Kasakstan. Hann var eins og sá í [[Nevada]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Gerðar voru kjarnorkutilraunir og tilraunir til þess að skjóta eldflaugum uppút í geim. Árið [[1989]] voru áttu mestu mótmæli í ölluöllum Sovétríkjunum sér stað í Kasakstan. Margt fólkFjöldi allsfólks staðarhvarvetna í Kasakstan mótmælti. Mótmælendur fylgtu liði undir nafninu „[[Nevada-Semey Hreyfing|Nevada-Semey hreyfingin]]“, og árið 1989 hættu Sovétríkin kjarnorkutilraunum sínum. En enn í dag eru eldflaugum skotið uppút í geim frá Kasakstan og geimfarar eru enn aðvið læranám í Bækónur skotpallinumBækónúr-stöðinni.

Árið 1989 varð [[Nursúltan Nazarbaev]] kjörinn forseti í Kasakstan. Árið [[1991]] féllu Sovétríkin. Nazarbaev vildi ekki að faraganga úr Sovétríkjunum, en þaðsvo gerðistfór engueigi að síður og hann samþykkti það. Þann [[16. desember]] 1991 varð Kasakstan að [[lýðveldi]]nu Kasakstan. Höfuðborg Kasakstans var núnaBorgin [[Aqmola]], sem þá var bara lítillítill kolanámakolanámubær, var gerð að höfuðborg Kasakstans. Margt fólk hélt að Nazarbaev væri ruglaður að gera þetta, en þetta var hluti af [[Kasakstan 2030]] áætlun hans. Aqmola varskipti um nafn og gefiðheitir nafniðnú [[Astana]], sem þýðir á kasöksku „Höfuðborg“.

Kasakstan er núna lýðveldi í Mið-Asíu og 9. stærsta land í heimi. Höfuðborgin er Astana, sem liggurer íá mið-steppanummiðri steppunni í Norður-Kasakstan. AuðvaldiðAuðvaldsskipulag er hægt og rólega að taka yfir efnahagsmál Kasakstans. En Kasakstan svipar enn til Sovétríkjanna gömlu.

Nazarbaev er enn forseti Kasakstans og hann hefur verið forseti landsinsþað síðan Kasakstan varð lýðveldi árið 1991. Það er auðséð að honum er annt um landið enda hefur hann gert margt fyrir það. Samt sem áður veltir fólk fyrir sér þeirri staðreynd að hann er valdamesti maður landsins og telur fólk að hann sé að verða að [[einræðisherra]]. Heilsa forsetans er ekki góð í dag. Talið er að hann verði allur innan tíðar og líklegt þykir að dóttir hans verði forseti við frávikfráfallk hans.

Þann [[16. desember]] [[1986]] þegar Kasakstan var enn hluti Sovétríkjanna varvarð [[Gennadý Kólbin]] forseti landsins. Hann var ekki kasakskur heldur rússneskur. [[Mikhaíl Gorbatsjev]], þáverandi aðalritari sovéska kommúnistaflokksins tilnefndi Gennadý Kólbin sem forseta Sovétlýðveldisins Kasakstans. Mikhaíl Gorbatsjev vissi af mikilli spillingu innan Kommúnistaflokks Kasakstans. ÞaðUpphlaup varð upphlaup í Kasakstan, vegna þjóðernis Gennadýs Kólbins. Í [[Almaty]] fóru fram fræg mótmæli sem nefnd voru [[Djeltóksan]], sem merkir „desember“ á kasöksku. Í mótmælunumFáir létu fáirlífið lífið,í mótmælunum en margir slösuðust. Í Almaty er minnisvarði við [[Respúblika Alangý]] sem heitir [[Djeltóksan 1986]].<ref>Þetta er minnisvarði til að heiðra nemendur sem létu lífið í mótmælunum. ''Қазақ Тарих'', 1993. ISBN 5-615-01303-6</ref>

Þann [[22. júní]] [[1989]] varð Nazarbaev forseti Kasakstans. Hann hefur verið forseti alla tíð síðanfrá því að Kasakstan varð lýðveldi árið 1991. [[Sara Alpýsóvna]] eiginkona hans er mjög atorkusöm í efnahagsmálum landsins og er hún einnig forstjóri „líknarmálasjóðs fyrir börn“. Þau eiga þrjár dætur og sú elsta, Dariga Nazarbayeva, er forstjóri ríkisrekinnar sjónvarpsstöðvar í Kasakstan.

Kasasktan er stórt land, sem skiptist í 17 [[fylki]] og 3 [[borg]]ir. Borgirnar eru Almaty, Astana, og BækónurBækónúr.