„Papúa Nýja-Gínea“: Munur á milli breytinga

'''Papúa Nýja-Gínea''' er [[eyríki]] í [[Eyjaálfa|eyjaálfuEyjaálfu]] í Suðvestur-[[Kyrrahaf]]i fyrir norðan [[Ástralía|Ástralíu]] sem tekur yfir eystri helming eyjunnar [[Nýja-Gínea|Nýju-Gíneu]]. [[Indónesía]] ræður yfir vestari helmingnum. Norðan við Papúu eru svo fjölmargar eldfjallaeyjar sem eru kallaðar [[Nýja-Gínea]]. Landið varð til við sameiningu nokkurra svæða undir tímabundinnitímabundna stjórn [[Ástralía|Ástralíu]] ogen það hlaut síðan sjálfstæði árið [[1975]]. Þar búa um 7 milljónir manna af mörgum ættbálkum. Víða á hálendinu búa afar frumstæðir ættbálkar sem enn lifa á [[steinöld|steinaldarstigi]].

Landið, sem hefurer að heildarflatarmálheildarflatarmáli 462.840 km², samanstendurnær afyfir mörg hundruðumhundruð eyjaeyjar með mjög fjölbreyttfjölbreyttu landslaglandslagi, veðurfarveðurfari og loftslagloftslagi. Í landinu er [[hitabeltisloftslagHitabeltisloftslag]] er í landinu með jöfnum og háum hita allt árið og mikilli úrkomu í [[regnskógur|regnskóginum]], en í fjöllunum sem rísa allt að 4000 metra yfir [[sjávarmál]]i eru hitastigsbreytingarhitastigsbreytingarnar meiri og þar snjóar með reglulegu millibili. Í landinu er [[dýr]]alífið með því fjölbreyttasta sem fyrirfinnst í heiminum.

Landið nær yfir austurhluta eyjarinnar Nýju-Gíneu, [[Bismarck-eyjar]] ([[Nýja-Bretland]], [[Nýja-Írland]], [[Nýja-Hannover]]), [[Aðmírálseyjar]], [[D'Entrecasteaux-eyjar]], [[Louisiade-eyjar]], [[St. Matthiaseyjar]], [[Woodlark-eyjar]] og [[Tróbríandeyjar]], ogásamt norðurhluta [[Salómonseyjar|Salómonseyja]], [[Bougainville]] og [[Buka]]. Að auki eru ótal smáeyjar, kóralrif og sker.

Veðurfar Papúa Nýju -Gíneu telst tilvera [[hitabeltisloftslag]]s með jöfnum og háum hita allt árið og mikilli úrkomu í þéttum regnskóginum. En veðurfar landsins er fjölbreytt. Í fjöllunum sem rísa allt að 4000 metra yfir sjávarmál eru hitastigsbreytingar meiri og þar snjóar með reglulegu millibili.

Á láglendi er meðalhámarkshiti á bilinu frá 30 til 32°C, og að lágmarki á milli 23 til 24°C. Árstíðasveifla í hitastigi er smávægileg. Kaldara loftslag er á hálendinu en þar er næturfrost algengt yfir 2100 metrum. Hitastig er þar almennt yfir 22°C á daginn óháð árstíð. HverEftir breytileikiþví ísem hæð kallaryfir ásjó nýjarbreytist vistfræðibreytist plöntu- og dýralífsdýralífið.

[[Úrkoma]], fremur en hitastig, greinir sundur árstíðirnar í landinu. Úrkoma er einkum háð tveimur vindkerfum;vindakerfum, suðausturáttþ.e. suðaustanáttum annars vegar og norðvestanátthins vegar norðvestanáttum sem ervalda ókyrrðarsvæðiókyrrð með [[monsúnvindur|monsúnvindum]],. semEinnig ogfer eiginleikumúrkoman breiddargráðueftir breiddargráðum og hæðarhæð yfir sjávarmáli. Suðaustanvindar vara í sjö mánuði (frá maí til nóvember) í suðaustasta hluta landsins ([[Milne-flói|Milne-flóa]]), ogen styttri tíma í norðurhluta landsins, eða í aðeins þrjá mánuði á Aðmírálseyjum. Norðvestanátt er algengari í norðvesturhluta landsins og áí Bismarck-eyjaklasanum. Þeirra vinda gætir aðeins 3-4 mánuði ársins í höfuðborginni Port Moresby, á regntímanum frá desember til mars. Úrkoma í höfuðborginni er minni en 1300 mm á ári, sem hefur áhrif á vatnsveitu höfuðborgarinnar. HálöndinHálendið virðastvirðist hafa eigineigið loftstreymiskerfivindakerfi, með rigningu allt árið (2500-4000 mm) ef frá er talinn þurrkatími um mitt árið.

Landið telst til [[þróunarland]]a en er á hraðri leið til nýrra lífshátta. Atvinnuleysi er nokkuð og glæpatíðni fremur há. Stór hluti íbúa býr í dreifbýli með lítinn aðgang að nútímatækni. Íbúafjöldi er áætlaður sjö milljónir. Langflestir þeirra eru [[Papúar]], [[Malajar]], [[Melanesar]] og [[Pólýnesar]]. Að auki búa í landinu litlir hópar [[Evrópa|Evrópumanna]] og [[Kína|Kínverja]]. Hluti fólks lifir líkt og forfeður þeirra gerðu fyrir fleirimörg þúsund árum; í ættbálkasamfélögum sem eru algjörlega einangruð frá umheiminum.

Landið er þekkt fyrir þáhina gífurlegu mannfræðilegu fjölbreytni sem þar finnstsína. Hvergi í heiminum eru töluð fleiri tungumál. Opinberu tungumálin eru þó aðeins þrjú, tok pisin, enska og hiri motu. Að auki eru þarnaþar töluð 841 tungumál (sem er um 12% af tungumálum heims). Ríkið hefur 19 stjórnsýsluhéruðstjórnsýsluhéröð, og þingbundna konungstjórnkonungsstjórn með Bretadrottningu sem þjóðhöfðingja, enda er landið í [[Breska samveldið|Breska samveldinu]]. Höfuðborgin heitir Port Moresby með ríflega 300 þúsund íbúa.

Stærstur hluti íbúa Papúu Nýju-Gíneu (96%) eru [[kristni]]r en andatrú og fjölgyðistrú forfeðranna finnst á nokkrum stöðum. Dómstólar og stjórnvöld landsins styðja við stjórnarskrárbundinn rétt til tjáningar- og trúfrelsis, bæði í orði og í framkvæmd. Þrátt fyrir ríkjandi áhrif innfluttra trúarbragða blanda margir kristinni trú við hefðbundna anda- og fjölgyðistrú forfeðranna með helgiathöfnum, galdri og fjölkynngifjölkyngi.

Tveir fimmtu hlutar íbúanna eru [[mótmælendatrú]]ar, flestir [[lúterstrú]]ar. Tæpur þriðjungur eru [[rómversk-kaþólsk trú|rómversk-kaþólskir]]. [[Sjöunda dags aðventistar]] eru 10%. Að auki er lítill fjöldi [[baháítrú|baháabaháia]] og [[íslam|múslima]].

Papúa Nýja-Gínea er staðsettliggur ofan á [[Kyrrahafseldhringurinn|eldhringnumKyrrahafseldhringnum]] svokallaða, en það er keðja afvirkra virkum eldstöðvumeldstöðva sem liggja í þessum hluta Kyrrahafsins. Vegna þessarar staðsetningarlegu landsins, á svokölluðum flekaskilum, er talið að finna megi öflug [[jarðhiti|jarðhitakerfi]] víða á eyjunum. Einungis eitt [[jarðvarmaorkuver]] er í landinu meðanog enn eru ríflega 60% raforku er framleidd með [[jarðefnaeldsneyti]].